Damak Yarığı Ameliyatı Sonrası Oronazal Fistül (Damakta Açılma)
Dudak damak yarığı onarımlarında ameliyat sonrası görülebilen komplikasyonlardan biri de oronazal fistüldür (ağız ile burun boşluğu arasında istenmeyen açıklık). Başlıca belirtiler arasında besin ve sıvıların buruna geri kaçması ve seste hipernazalite (genizsi ton) yer alır.
Fistül genellikle sert damağın ön bölgesinde ya da sert–yumuşak damak geçiş hattında ortaya çıkar. Ameliyat sahasında dokuya binen aşırı gerilim, kanlanma sorunları (vasküler kazalar) veya enfeksiyon gelişmesi, fistül riskini artırabilir.
Belirtiler
- Yemek ve içeceklerin burundan geri gelmesi
- Konuşmada hipernazalite ve sesin burundan çıkması hissi
- Burun akıntısı/irritasyon, kötü kokuya eğilim
- Yetersiz kapanmaya bağlı beslenme güçlüğü
Nedenler ve Yerleşim
- Cerrahi gerilim: Yetersiz doku mobilizasyonu veya geniş defekt nedeniyle dikiş hattına aşırı yük binmesi.
- Vasküler sorunlar: Dokunun kanlanmasının bozulması, dikiş hattında iskemik nekroza eğilim.
- Enfeksiyon: Yara iyileşmesini geciktirerek açılma riskini artırabilir.
- Yerleşim: En sık sert damak ön bölgesi ve sert–yumuşak damak geçiş hattı.
“Vaskülarize” Ne Demektir?
Vaskülarizasyon, bir dokunun yeterli kan damarlarıyla beslenmesini ifade eder. İyi vaskülarize (iyi kanlanan) dokular oksijen ve besin taşınmasını daha etkin sağladığından, cerrahi sonrası iyileşme hızlanır ve enfeksiyon riski azalır. Bu nedenle fistül onarımlarında kanlanması iyi dokuların kullanılması kritik öneme sahiptir.
Flep kullanımı bu yaklaşımın temelidir: Kendi damarlarıyla taşınan doku bölmeleri yeni yerlerinde de kanlanmayı sürdürerek iyileşmeyi destekler.
Fistülün Tedavisi
Tedavi; fistülün yeri, boyutu ve çevre dokuların yara (skar) durumu dikkate alınarak planlanır. İlk onarımdan sonra doku olgunlaşması için genellikle en az 6 ay beklenir.
Kapatma Teknikleri
- İki katmanlı kapatma: Ağız ve burun tarafında, her iki tabakası da iyi vaskülarize, gerginlik oluşturmadan kapatılan doku planlanır (standart yaklaşım).
- Üç katmanlı kapatma: Seçilmiş olgularda orta katmanda kıkırdak, kemik veya hücresiz dermis gibi materyaller kullanılabilir.
- Flep seçenekleri: Küçük açıklıklarda tek flep yeterli olabilir; daha geniş açıklıklarda mukoperiosteal flep, hinge flep gibi iki farklı flep kombine edilebilir.
Tekrarlama (Nüks) Riski
- Tek katmanlı kapatma: Yaklaşık %40 nüks; bu nedenle genellikle tercih edilmez.
- Sert damak fistülleri: Bölgenin yeniden inşası gerektiğinde nüks olasılığı yaklaşık %5 civarındadır.
- Sert–yumuşak damak geçişi: Ağız mukozası flepleriyle kapatıldığında nüks riski çok düşüktür.
Ameliyat Sonrası Bakım İçin İpuçları
- Cerrahınızın önerdiği yumuşak/sıvı diyet ve ağız hijyeni protokolüne sadık kalın.
- Dikiş hattına mekanik stres bindirecek hareket ve beslenme biçimlerinden kaçının.
- Burun–ağız bölgesinde enfeksiyon bulguları (koku, akıntı, ağrı, ateş) gelişirse ekibinizle hemen iletişime geçin.
- Konuşma ve beslenme ile ilgili şikâyetlerde erken bildirim nüksün erken tanı ve tedavisini kolaylaştırır.
Not: Bu bilgiler genel bilgilendirme amaçlıdır; tanı ve tedavi planı her hastada bireysel olarak, multidisipliner ekip tarafından belirlenmelidir.
Tedavi süreci, ameliyat sonrası bakım ve diğer tüm detaylar için sorularınızı burada bulabilirsiniz.
Dudak onarımı ameliyatı yaklaşık 1.5-2 saat, damak onarımı 2-3 saat sürer. Çift taraflı yarıklarda veya kompleks vakalarda süre uzayabilir. Ameliyat genel anestezi altında yapılır ve bebeğiniz ameliyat sırasında hiçbir şey hissetmez.
Dudak ameliyatı sonrası genellikle 1 gece, damak ameliyatı sonrası 1-2 gece hastanede kalınır. Bu sürede bebeğinizin beslenmesi, ağrı kontrolü ve genel durumu yakından izlenir. Sorunsuz iyileşme durumunda taburcu olursunuz.
Dudak ve damak yarığı ameliyatının sonrasında gözle görülür bir yara izi oluşacaktır. Özellikle ameliyatın hemen ardından yara izinde renk değişimleri ve şişkinlik görülebilir. Fakat çocukken yapılan ameliyatlarda büyüdükçe yara izi daha az belirgin hale gelebilir. Ayrıca çeşitli yara izi tedavileri ile de yara izinin görünürlüğü azaltılabilir.
Dudak damak yarıklarının kendi kendilerini onarmaları mümkün değildir. Dokuların birleştirilmesi için mutlaka ameliyat gereklidir.
Dudak ve damak yarıkları bazı bireylerde konuşma bozukluklarına sebep olabilir. Ameliyat öncesinde konuşma bozukluğu yaşamayan kişilerde de ameliyat sonrası konuşma bozukluğu görülebilir. Dudak ve damak yarığı ameliyatı olmuş yaklaşık beş kişiden birinde konuşma problemleri görülmektedir. Fakat konuşma terapileri sayesinde bu sorunun önüne geçilebilir.
Tam yarıklar genellikle anne karnında doktor tarafından belirlenebilir. Fakat tam olmayan yarıklar emme refleksinde bozuklukla anlaşılabilir.
Dudak ve damak yarıkları kendiliğinden iyileşemez. Cerrahi bir girişim gereklidir.
Dudak yarığı doğuştan kaynaklanan bir problemdir. Doğuştan kaynaklanan rahatsızlıkların tedavi edilmesi gerekebilir. Dudak yıllıklarının oluşmasında bebeklerin problem yaşayabildiği pek çok alan vardır. Bebekler anne sütü emmekte zorluk çekebilirler. Bebeklerinin günlük yaşamlarında zorluk çekmemelerini isteyen ebeveynler gerekli tedavi yöntemlerinin uygulanmasını ister.
Yapılan her ameliyatın belirli risk faktörleri vardır. Risk faktörleri göz önünde bulundurularak tedavi yöntemlerini tercih etmek gerekir. Ameliyat bilgili hekimler tarafından gerçekleştirilirse olumlu sonuç verir. Doğru yöntemlerin kullanılmasıyla ameliyat başarılı geçer. Ameliyattan sonraki dönemde de hastanın doğru bir biçimde takibinin gerçekleştirilmesi gerekir. Yarık dudak ameliyatı esnasında fazla kanama, enfeksiyon gibi riskler vardır. Ameliyat ortamının steril olması enfeksiyon riskini azaltır.
Yapılan operasyonlarda kesi atılır. Atılan kesiklerden sonra dikiş işlemleri yapılır. Gelişen teknoloji ile birlikte dikiş atma hususlarında da iz miktarında azalmalar görmek mümkündür. Fakat izler tamamıyla kaybolmaz. Yarık dudak ameliyatı, yüz bölgesine uygulanır. Yüzün deri yapısı hassastır. Hassas cilt yapılarında ameliyat izleri görülebilir. Yarık dudağın onarılmasında çeşitli işlemler gerçekleştirildiği için hafif derece de olsa iz kalır. İz giderici kremlerin kullanılmasıyla izin görünürlüğünü azaltmak mümkün olur.
Damak yarığı hamileliğin 13. haftasında ultrasonografi aracılıyla anlaşılabilir. Fakat her yarık anne karnında belirlenemez.
Çok değerli anneler, babalar, aileler…
Üzerinde uzun süredir çalıştığım, benzerleri ülkemizde ve diğer ülkelerde de mevcut olan, aile rehberinin bu kısa şeklini, gerek yurtiçi gerek yurtdışı yirmi yılı bulan deneyimim ile harmanlayarak, sizlere önünüzdeki uzun yolda bir nebze olsun arkadaşlık eder, soru veya sorunlarınıza yanıt olur umudu ile hazırladım. Uğraş ve ilgi alanımda bana büyük motivasyon kaynağı olan siz ailelere ve onların çok değerli dudak-damak yarıklı bebeklerine/çocuklarına yardımcı olması dileği ile…
Prof. Dr. Hakan Ağır
