Embriyonik gelişimde meydana gelen sorunlar nedeniyle ortaya çıkan dudak damak yarıkları cerrahi girişimlerle düzeltilebilir. Teknolojinin sağlık alanındaki ilerlemeleri sayesinde bu tip yarıkların büyük oranda düzeltilmesi mümkün olabilir.
Minimum yara iziyle halk arasında tavşan dudak olarak adlandırılan bu sorun, doğumsal anomaliler arasında yer alır. Genetik faktörler dudak damak yarıklarının oluşması üzerinde etkili olsa da tek sebep değildir; çevresel etmenlerin etkisi de önemlidir.
Dudak Damak Yarıkları Nedir ve Nasıl Oluşurlar?
Dudak damak yarıkları gebeliğin beş ila dokuzuncu haftasında ortaya çıkar. Beşinci haftada dudaklar, dokuzuncu haftada ise damaklar oluşmaya başlar. Anne karnında gelişen anomaliler hastalığın derecesine göre sınıflandırılır.
Dudak yarıkları üçe ayrılır: tek taraflı, iki taraflı ve medyan dudak yarıkları. Damak yarıkları ise primer (ön), sekonder (arka) ve hem primer hem sekonder özellik taşıyan yarıklar olarak kategorize edilir.
Yarıkların sebebi kesinleşmemiştir; genetik ve çevresel risk etmenleri söz konusudur. Annenin epilepsi ilaçları kullanımı, sigara, uyuşturucu ve alkol tüketimi çevresel risk etmenleri arasında sayılabilir. Yüksek doz kortizon ve akraba evliliği de riski artırabilir.
İlginizi Çekebilir;
Dudak Damak Yarıklarıyla Yaşamanın Zorlukları
Fiziksel bütünlüğü etkileyen dudak damak yarıkları yaşam kalitesini de düşürebilir. Gelişimsel süreçte dudak ve damak yapısındaki sorunlar, konuşma sırasında dilin hareketlerini ve sesin doğru çıkmasını etkileyebilir; bu da özgüven kaygılarına yol açabilir.
Erken çocukluk döneminde ifade güçlüğü sık görülebilir. Tedavi iki aşamalı olabilir ve yetişkinlikte yüz-çene uyumunu etkileyen durumlar ile burun iç/dış yapı sorunlarına bağlı solunum problemleri görülebilir. Cerrahi ve destek tedavilerle amaç, fonksiyon ve görünümü mümkün olduğunca normale yaklaştırmaktır.
Cerrahi Tedavilerin ve Estetik Girişimlerin Rolü
Dudak damak yarıkları için yapılan cerrahi tedaviler ve estetik girişimler, yarıkların düzeltilmesine ve normal fonksiyonların geri kazanılmasına yardımcı olur. Bebeklerde erken onarım konuşma, beslenme ve estetik açıdan belirgin düzelme sağlayabilir.
Tanı alan bebek öncelikle plastik cerrahi tarafından değerlendirilir. Gereken tetkikler ve ilk haftalardaki ortodontik izlem sonrasında uygun zamanlamayla işlemler planlanır. Estetik girişimler yara izlerinin belirginliğini azaltmayı da hedefleyebilir.
Dudak Damak Yarıklarını Anlama Süreci
Gebelik takibinde ultrasonografik değerlendirmelerle yarıklar saptanabilir; ancak bazı damak yarıkları doğumdan sonra fark edilebilir. Emme güçlüğü ve süt verildiğinde burundan geri gelme gibi bulgular yarık varlığını düşündürür. Bu durumlarda vakit kaybetmeden uzman desteği alınmalıdır.
Beslenme, Konuşma ve Sosyal Etkileşim
Dudak damak yarıkları konuşma, beslenme ve sosyal etkileşimi etkileyebilir. Gerekli görüldüğünde dil ve konuşma terapisi sürece dahil edilmelidir. Yenidoğanlarda emme refleksi zorlanabilir; süt burundan geri gelebilir. Özel biberonlar ve uygun beslenme pozisyonlarıyla riskler azaltılabilir; süreç uzman önerileriyle yönetilmelidir.
Daha fazla bilgi için Youtube kanalımızı ziyaret edin.
Tedavi süreci, ameliyat sonrası bakım ve diğer tüm detaylar için sorularınızı burada bulabilirsiniz.
Dudak onarımı ameliyatı yaklaşık 1.5-2 saat, damak onarımı 2-3 saat sürer. Çift taraflı yarıklarda veya kompleks vakalarda süre uzayabilir. Ameliyat genel anestezi altında yapılır ve bebeğiniz ameliyat sırasında hiçbir şey hissetmez.
Dudak ameliyatı sonrası genellikle 1 gece, damak ameliyatı sonrası 1-2 gece hastanede kalınır. Bu sürede bebeğinizin beslenmesi, ağrı kontrolü ve genel durumu yakından izlenir. Sorunsuz iyileşme durumunda taburcu olursunuz.
Dudak ve damak yarığı ameliyatının sonrasında gözle görülür bir yara izi oluşacaktır. Özellikle ameliyatın hemen ardından yara izinde renk değişimleri ve şişkinlik görülebilir. Fakat çocukken yapılan ameliyatlarda büyüdükçe yara izi daha az belirgin hale gelebilir. Ayrıca çeşitli yara izi tedavileri ile de yara izinin görünürlüğü azaltılabilir.
Dudak damak yarıklarının kendi kendilerini onarmaları mümkün değildir. Dokuların birleştirilmesi için mutlaka ameliyat gereklidir.
Dudak ve damak yarıkları bazı bireylerde konuşma bozukluklarına sebep olabilir. Ameliyat öncesinde konuşma bozukluğu yaşamayan kişilerde de ameliyat sonrası konuşma bozukluğu görülebilir. Dudak ve damak yarığı ameliyatı olmuş yaklaşık beş kişiden birinde konuşma problemleri görülmektedir. Fakat konuşma terapileri sayesinde bu sorunun önüne geçilebilir.
Tam yarıklar genellikle anne karnında doktor tarafından belirlenebilir. Fakat tam olmayan yarıklar emme refleksinde bozuklukla anlaşılabilir.
Dudak ve damak yarıkları kendiliğinden iyileşemez. Cerrahi bir girişim gereklidir.
Dudak yarığı doğuştan kaynaklanan bir problemdir. Doğuştan kaynaklanan rahatsızlıkların tedavi edilmesi gerekebilir. Dudak yıllıklarının oluşmasında bebeklerin problem yaşayabildiği pek çok alan vardır. Bebekler anne sütü emmekte zorluk çekebilirler. Bebeklerinin günlük yaşamlarında zorluk çekmemelerini isteyen ebeveynler gerekli tedavi yöntemlerinin uygulanmasını ister.
Yapılan her ameliyatın belirli risk faktörleri vardır. Risk faktörleri göz önünde bulundurularak tedavi yöntemlerini tercih etmek gerekir. Ameliyat bilgili hekimler tarafından gerçekleştirilirse olumlu sonuç verir. Doğru yöntemlerin kullanılmasıyla ameliyat başarılı geçer. Ameliyattan sonraki dönemde de hastanın doğru bir biçimde takibinin gerçekleştirilmesi gerekir. Yarık dudak ameliyatı esnasında fazla kanama, enfeksiyon gibi riskler vardır. Ameliyat ortamının steril olması enfeksiyon riskini azaltır.
Yapılan operasyonlarda kesi atılır. Atılan kesiklerden sonra dikiş işlemleri yapılır. Gelişen teknoloji ile birlikte dikiş atma hususlarında da iz miktarında azalmalar görmek mümkündür. Fakat izler tamamıyla kaybolmaz. Yarık dudak ameliyatı, yüz bölgesine uygulanır. Yüzün deri yapısı hassastır. Hassas cilt yapılarında ameliyat izleri görülebilir. Yarık dudağın onarılmasında çeşitli işlemler gerçekleştirildiği için hafif derece de olsa iz kalır. İz giderici kremlerin kullanılmasıyla izin görünürlüğünü azaltmak mümkün olur.
Damak yarığı hamileliğin 13. haftasında ultrasonografi aracılıyla anlaşılabilir. Fakat her yarık anne karnında belirlenemez.
Çok değerli anneler, babalar, aileler…
Üzerinde uzun süredir çalıştığım, benzerleri ülkemizde ve diğer ülkelerde de mevcut olan, aile rehberinin bu kısa şeklini, gerek yurtiçi gerek yurtdışı yirmi yılı bulan deneyimim ile harmanlayarak, sizlere önünüzdeki uzun yolda bir nebze olsun arkadaşlık eder, soru veya sorunlarınıza yanıt olur umudu ile hazırladım. Uğraş ve ilgi alanımda bana büyük motivasyon kaynağı olan siz ailelere ve onların çok değerli dudak-damak yarıklı bebeklerine/çocuklarına yardımcı olması dileği ile…
Prof. Dr. Hakan Ağır
