Dudak damak yarığı olan çocuklarda iyileşme doğumla başlar ve genç yetişkinliğe kadar sürer. Bu yolculuk; operasyonlar, konuşma terapileri ve düzenli kontrolleri içerir. Süreç, ailenin ihtiyaçlarını anlayan ve birbirini tamamlayan uzmanların ekip çalışmasıyla planlanır. Ekip uyumu tedavi başarısında belirleyicidir.
Süreçte Kimler Olmalı?
Dudak damak yarıklarının yönetimi çok disiplinli bir ekiple yürütülür. Aşağıdaki uzmanlar farklı aşamalarda sürece dahil olur:
- Plastik, Rekonstrüktif ve Estetik Cerrah: Dudak, damak ve gerekli burun/dişeti onarımlarını planlar ve uygular.
- Pediatrist (Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları): Büyüme–gelişimi izler, eşlik eden hastalıklar ve aşı takvimiyle koordinasyonu sağlar.
- Ortodontist: Çene-yüz gelişimini ve diş dizilimini değerlendirir; gerekli aygıtlar ve tedavi zamanlamasını yönetir.
- Pediatrik Diş Hekimi: Çürük önleme, flor desteği ve düzenli ağız-diş bakımıyla ilerideki tedaviler için zemin hazırlar.
- Konuşma ve Dil Terapisti: Dil–konuşma gelişimini izler, ev egzersizleri ve seanslarla destek verir.
- Kulak Burun Boğaz Uzmanı & Odyolog: Orta kulak sorunları/işitme kaybını tarar, gerekli girişim ve takipleri yapar.
- Hemşire/Ekip Koordinatörü: Aile ile ekip arasındaki iletişimi ve randevu–takip akışını düzenler.
Dudak Damak Yarığına Nasıl Yaklaşılır?
Ameliyat zamanlaması yarığın tipine, bebeğin genel durumuna ve ekip değerlendirmesine göre kişiselleştirilir. Dudak onarımı genellikle 3–6 ayda planlanır; gerekli ise burun şekillendirme aynı seansta veya aşamalı yapılabilir. Damak onarımı çoğunlukla 12. ay civarında uygulanır; konuşma gelişimi açısından kritik bir dönemeçtir.
Damak yarığı olan çocukların yaklaşık %30–40’ında konuşmayı iyileştirmek için ilerleyen yaşlarda ek cerrahi gerekebilir. Konuşma 4–5 yaşta belirginleştiğinden, ikincil girişimler çoğu merkezde ~5 yaş civarında değerlendirilir ve konuşma terapisi ile birlikte yürütülür.
Yarığın dişeti (alveol) bölgesini tuttuğu olgularda, kalıcı diş sürmesini ve üst çene sürekliliğini desteklemek amacıyla 6–10 yaş arasında alveoler kemik grefti planlanır. Tüm süreç boyunca hijyen, beslenme, işitme ve konuşma izlemleri düzenli aralıklarla sürdürülür; aile–ekip iletişimi tedavinin temelidir.
Tedavi süreci, ameliyat sonrası bakım ve diğer tüm detaylar için sorularınızı burada bulabilirsiniz.
Dudak onarımı ameliyatı yaklaşık 1.5-2 saat, damak onarımı 2-3 saat sürer. Çift taraflı yarıklarda veya kompleks vakalarda süre uzayabilir. Ameliyat genel anestezi altında yapılır ve bebeğiniz ameliyat sırasında hiçbir şey hissetmez.
Dudak ameliyatı sonrası genellikle 1 gece, damak ameliyatı sonrası 1-2 gece hastanede kalınır. Bu sürede bebeğinizin beslenmesi, ağrı kontrolü ve genel durumu yakından izlenir. Sorunsuz iyileşme durumunda taburcu olursunuz.
Dudak ve damak yarığı ameliyatının sonrasında gözle görülür bir yara izi oluşacaktır. Özellikle ameliyatın hemen ardından yara izinde renk değişimleri ve şişkinlik görülebilir. Fakat çocukken yapılan ameliyatlarda büyüdükçe yara izi daha az belirgin hale gelebilir. Ayrıca çeşitli yara izi tedavileri ile de yara izinin görünürlüğü azaltılabilir.
Dudak damak yarıklarının kendi kendilerini onarmaları mümkün değildir. Dokuların birleştirilmesi için mutlaka ameliyat gereklidir.
Dudak ve damak yarıkları bazı bireylerde konuşma bozukluklarına sebep olabilir. Ameliyat öncesinde konuşma bozukluğu yaşamayan kişilerde de ameliyat sonrası konuşma bozukluğu görülebilir. Dudak ve damak yarığı ameliyatı olmuş yaklaşık beş kişiden birinde konuşma problemleri görülmektedir. Fakat konuşma terapileri sayesinde bu sorunun önüne geçilebilir.
Tam yarıklar genellikle anne karnında doktor tarafından belirlenebilir. Fakat tam olmayan yarıklar emme refleksinde bozuklukla anlaşılabilir.
Dudak ve damak yarıkları kendiliğinden iyileşemez. Cerrahi bir girişim gereklidir.
Dudak yarığı doğuştan kaynaklanan bir problemdir. Doğuştan kaynaklanan rahatsızlıkların tedavi edilmesi gerekebilir. Dudak yıllıklarının oluşmasında bebeklerin problem yaşayabildiği pek çok alan vardır. Bebekler anne sütü emmekte zorluk çekebilirler. Bebeklerinin günlük yaşamlarında zorluk çekmemelerini isteyen ebeveynler gerekli tedavi yöntemlerinin uygulanmasını ister.
Yapılan her ameliyatın belirli risk faktörleri vardır. Risk faktörleri göz önünde bulundurularak tedavi yöntemlerini tercih etmek gerekir. Ameliyat bilgili hekimler tarafından gerçekleştirilirse olumlu sonuç verir. Doğru yöntemlerin kullanılmasıyla ameliyat başarılı geçer. Ameliyattan sonraki dönemde de hastanın doğru bir biçimde takibinin gerçekleştirilmesi gerekir. Yarık dudak ameliyatı esnasında fazla kanama, enfeksiyon gibi riskler vardır. Ameliyat ortamının steril olması enfeksiyon riskini azaltır.
Yapılan operasyonlarda kesi atılır. Atılan kesiklerden sonra dikiş işlemleri yapılır. Gelişen teknoloji ile birlikte dikiş atma hususlarında da iz miktarında azalmalar görmek mümkündür. Fakat izler tamamıyla kaybolmaz. Yarık dudak ameliyatı, yüz bölgesine uygulanır. Yüzün deri yapısı hassastır. Hassas cilt yapılarında ameliyat izleri görülebilir. Yarık dudağın onarılmasında çeşitli işlemler gerçekleştirildiği için hafif derece de olsa iz kalır. İz giderici kremlerin kullanılmasıyla izin görünürlüğünü azaltmak mümkün olur.
Damak yarığı hamileliğin 13. haftasında ultrasonografi aracılıyla anlaşılabilir. Fakat her yarık anne karnında belirlenemez.
Çok değerli anneler, babalar, aileler…
Üzerinde uzun süredir çalıştığım, benzerleri ülkemizde ve diğer ülkelerde de mevcut olan, aile rehberinin bu kısa şeklini, gerek yurtiçi gerek yurtdışı yirmi yılı bulan deneyimim ile harmanlayarak, sizlere önünüzdeki uzun yolda bir nebze olsun arkadaşlık eder, soru veya sorunlarınıza yanıt olur umudu ile hazırladım. Uğraş ve ilgi alanımda bana büyük motivasyon kaynağı olan siz ailelere ve onların çok değerli dudak-damak yarıklı bebeklerine/çocuklarına yardımcı olması dileği ile…
Prof. Dr. Hakan Ağır
