Dudak Yarığı ve Ailelerin Yaklaşımı
Halk arasında “tavşan dudak” olarak da anılsa da bu ifade yerine dudak damak yarığı teriminin kullanılması tercih edilir. Dudak yarığı, bebeğin anne karnındayken yüz yapılarının birleşmesindeki bir gelişim kusurudur. Estetik, Plastik ve Rekonstrüktif Cerrahi Uzmanı Prof. Dr. Hakan Ağır; ailelerin bebeklerine nasıl yaklaşmaları gerektiğine dair merak edilenleri anlaşılır şekilde aktarmıştır.
Dudak Damak Yarıklarında Gelişim Süreci
Hamileliğin 5. haftasında üst dudak yapısını oluşturan hücreler birleşir; damak bölgesindeki birleşme ise yaklaşık 9. haftada başlar. Birleşme süreci 12. hafta civarında tamamlanır. Bu birleşmenin çeşitli nedenlerle gerçekleşmediği durumlarda dudak veya damak yarığı ortaya çıkabilir. Dünya genelinde yaklaşık her 1000 bebekten birinde görülen bu durum, bazı bölgelerde (örneğin Asya kıtasında) daha sık rastlanır.
Yarıkların Nedenleri
Dudak damak yarığı çoğu zaman tek bir nedene bağlanamaz; genetik yatkınlık ve çevresel etkenlerin birlikte rol oynadığı düşünülür. Akraba evliliği, bazı ilaçların (epilepsi, kan sulandırıcı, romatizma tedavisinde kullanılanlar gibi) gebelikte kullanımı, sigara–alkol tüketimi ve folik asit eksikliği riskle ilişkilendirilebilir. Ailesinde yarık dudak veya damak öyküsü olan bireylerin çocuklarında görülme oranı artabilir. Yarığın varlığı genellikle 13. haftadan sonra ultrasonografi ile değerlendirilebilir.
Ailenin Bebeğe Yaklaşımı
İlk öncelik bebeklerin genel sağlığı ve güvenliğidir; dudak/damak yarığı bu çerçevede planlı şekilde ele alınır. Plastik cerrahlar, yarığın tipine ve şiddetine göre aşamalı tedavi planı oluşturabilir. Büyük yarıklarda emme ve beslenme güçlükleri görülebilir; bu durum tedaviye engel değildir ancak süreci uzatabilir. Gerektiğinde konuşma terapisi gibi destekleyici yaklaşımlar da planlanabilir. Ailelerin sakin, bilgilendirici ve destekleyici bir tutum sergilemesi; sağlık ekibiyle yakın iletişimde kalması sürecin en önemli parçasıdır.
Tedavi süreci, ameliyat sonrası bakım ve diğer tüm detaylar için sorularınızı burada bulabilirsiniz.
Dudak onarımı ameliyatı yaklaşık 1.5-2 saat, damak onarımı 2-3 saat sürer. Çift taraflı yarıklarda veya kompleks vakalarda süre uzayabilir. Ameliyat genel anestezi altında yapılır ve bebeğiniz ameliyat sırasında hiçbir şey hissetmez.
Dudak ameliyatı sonrası genellikle 1 gece, damak ameliyatı sonrası 1-2 gece hastanede kalınır. Bu sürede bebeğinizin beslenmesi, ağrı kontrolü ve genel durumu yakından izlenir. Sorunsuz iyileşme durumunda taburcu olursunuz.
Dudak ve damak yarığı ameliyatının sonrasında gözle görülür bir yara izi oluşacaktır. Özellikle ameliyatın hemen ardından yara izinde renk değişimleri ve şişkinlik görülebilir. Fakat çocukken yapılan ameliyatlarda büyüdükçe yara izi daha az belirgin hale gelebilir. Ayrıca çeşitli yara izi tedavileri ile de yara izinin görünürlüğü azaltılabilir.
Dudak damak yarıklarının kendi kendilerini onarmaları mümkün değildir. Dokuların birleştirilmesi için mutlaka ameliyat gereklidir.
Dudak ve damak yarıkları bazı bireylerde konuşma bozukluklarına sebep olabilir. Ameliyat öncesinde konuşma bozukluğu yaşamayan kişilerde de ameliyat sonrası konuşma bozukluğu görülebilir. Dudak ve damak yarığı ameliyatı olmuş yaklaşık beş kişiden birinde konuşma problemleri görülmektedir. Fakat konuşma terapileri sayesinde bu sorunun önüne geçilebilir.
Tam yarıklar genellikle anne karnında doktor tarafından belirlenebilir. Fakat tam olmayan yarıklar emme refleksinde bozuklukla anlaşılabilir.
Dudak ve damak yarıkları kendiliğinden iyileşemez. Cerrahi bir girişim gereklidir.
Dudak yarığı doğuştan kaynaklanan bir problemdir. Doğuştan kaynaklanan rahatsızlıkların tedavi edilmesi gerekebilir. Dudak yıllıklarının oluşmasında bebeklerin problem yaşayabildiği pek çok alan vardır. Bebekler anne sütü emmekte zorluk çekebilirler. Bebeklerinin günlük yaşamlarında zorluk çekmemelerini isteyen ebeveynler gerekli tedavi yöntemlerinin uygulanmasını ister.
Yapılan her ameliyatın belirli risk faktörleri vardır. Risk faktörleri göz önünde bulundurularak tedavi yöntemlerini tercih etmek gerekir. Ameliyat bilgili hekimler tarafından gerçekleştirilirse olumlu sonuç verir. Doğru yöntemlerin kullanılmasıyla ameliyat başarılı geçer. Ameliyattan sonraki dönemde de hastanın doğru bir biçimde takibinin gerçekleştirilmesi gerekir. Yarık dudak ameliyatı esnasında fazla kanama, enfeksiyon gibi riskler vardır. Ameliyat ortamının steril olması enfeksiyon riskini azaltır.
Yapılan operasyonlarda kesi atılır. Atılan kesiklerden sonra dikiş işlemleri yapılır. Gelişen teknoloji ile birlikte dikiş atma hususlarında da iz miktarında azalmalar görmek mümkündür. Fakat izler tamamıyla kaybolmaz. Yarık dudak ameliyatı, yüz bölgesine uygulanır. Yüzün deri yapısı hassastır. Hassas cilt yapılarında ameliyat izleri görülebilir. Yarık dudağın onarılmasında çeşitli işlemler gerçekleştirildiği için hafif derece de olsa iz kalır. İz giderici kremlerin kullanılmasıyla izin görünürlüğünü azaltmak mümkün olur.
Damak yarığı hamileliğin 13. haftasında ultrasonografi aracılıyla anlaşılabilir. Fakat her yarık anne karnında belirlenemez.
Çok değerli anneler, babalar, aileler…
Üzerinde uzun süredir çalıştığım, benzerleri ülkemizde ve diğer ülkelerde de mevcut olan, aile rehberinin bu kısa şeklini, gerek yurtiçi gerek yurtdışı yirmi yılı bulan deneyimim ile harmanlayarak, sizlere önünüzdeki uzun yolda bir nebze olsun arkadaşlık eder, soru veya sorunlarınıza yanıt olur umudu ile hazırladım. Uğraş ve ilgi alanımda bana büyük motivasyon kaynağı olan siz ailelere ve onların çok değerli dudak-damak yarıklı bebeklerine/çocuklarına yardımcı olması dileği ile…
Prof. Dr. Hakan Ağır
