İyi bir kadın doğum hekiminin takibinde özellikle dudak yarıklarını ultrasonda yakalamak mümkün. Bu sorunu yakalamanın oranlarının yüzde 60–70 civarında olduğunu söylemekte fayda var. Damak yarıklarını yakalamak ise, hem ağzın içinde yer almış olmaları hem de görülmesinin zor olması nedeniyle önceden tespit edilmesi oldukça güçtür.
Gebelik döneminde dudak damak yarıklı bebekler için bir şey yapılabilir mi?
Şu an için anne karnında dudak damak yarığını ilaç veya başka bir tedaviyle kapatmanın bir yöntemi yoktur. Şiddetinin artıp azalmayacağı da öngörülemez. Burada önemli olan tanının konması ve eşlik edebilecek diğer organ anomalilerinin araştırılmasıdır. Bu değerlendirmeler kadın doğum hekimlerince ultrason eşliğinde doğum öncesi yapılır.
Doğumdan sonra dikkat edilmesi gerekenler
Doğumdan hemen sonra her bebekte olduğu gibi solunum yollarının açık olması, temel organ fonksiyonlarının yerinde olması ve kısa sürede beslenebilir yani emebilir hâle gelmesi önemlidir. Dudak damak yarıklı bebekler, yalnızca dudak yarığı varsa genellikle emebilir. Damak yarığı eşlik ettiğinde beslenme güçlükleri görülebilir.
Hem meme başını kavrayamamak hem de ağız içinde negatif basınç oluşturamamak nedeniyle anne sütünü çekmekte zorlanabilirler. Bu durumda özel veya klasik biberonlar ve dik pozisyon gibi yöntemlerle birkaç saat–gün içinde beslenme sağlanabilir. Haftalar içinde çoğu bebek akranlarıyla benzer oranlarda beslenebilir; burada sağlık ekibinin deneyimi kritiktir.
Dudak damak yarığı ameliyatları ne zaman yapılır?
Ameliyatlar genellikle 3. aydan itibaren başlar. İlk işlem dudak onarımıdır. Ardından 6–12 ay arasında damak onarımı planlanır ve uygulanır.
Bunu takiben 3–6 yaş arasında bazı çocuklarda konuşmayı destekleyici veya kozmetik amaçlı ek işlemler yapılabilir.
8–10 yaş arasında, kalça kemiğinden alınan kemikle dişetindeki açıklığın kapatıldığı alveoler greftleme genellikle zorunludur.
Ergenlik döneminde alt/üst çene geriliği–ileriliği veya darlık varsa ortognatik cerrahi değerlendirilebilir; bu işlemler daha nadirdir. Yaklaşık 20 yaş civarında nefes ve estetik için burun cerrahisi gündeme gelebilir.
Özetle tek taraflı dudak damak yarığında toplamda yaklaşık 5–6; çift taraflı olgularda 6–8 civarı; yalnız dudak yarığında 1–2 (dişeti etkilenmişse 3); yalnız damakta ve konuşma sorunu yoksa çoğu kez 1 ameliyatla süreç tamamlanabilir.
Dudak damak yarıklı bebeklerde küçük dil onarımı
Damak yarıklı bebeklerde küçük dil de çoğunlukla iki parçalıdır. Küçük dil konuşmada başat bir yapı olmasa da ameliyat sırasında onarılır ve konuşmayı olumlu etkilemek amacıyla geriye doğru dikilir.
Ebeveynlerin sık sorusu “Küçük dil var mı?” şeklindedir. Evet, vardır; yarık damak ameliyatı ile birlikte onarılır.
Yarık damak ameliyatı sonrası dikiş açılması (fistül) nedir?
Damak onarımı sonrası bazen oronazal fistül (açılma) gelişebilir. Boyutu küçükten büyüğe değişebilir.
Oronazal fistülün başlıca belirtileri yemeğin buruna geri kaçması ve seste hipernazalitedir. Ameliyat sırasında doku gerilimi, vasküler sorunlar veya enfeksiyon gelişmesi fistül riskini artırabilir.
Açılma çoğunlukla sert damağın ön bölümünde veya sert–yumuşak damak geçişinde görülür. Tedavi; yer, boyut ve oluşum biçimine göre planlanır. Fistül onarımı sonrası yeniden fistül gelişme olasılığı çeşitli klinik faktörlere bağlıdır.
Tedavi süreci, ameliyat sonrası bakım ve diğer tüm detaylar için sorularınızı burada bulabilirsiniz.
Dudak onarımı ameliyatı yaklaşık 1.5-2 saat, damak onarımı 2-3 saat sürer. Çift taraflı yarıklarda veya kompleks vakalarda süre uzayabilir. Ameliyat genel anestezi altında yapılır ve bebeğiniz ameliyat sırasında hiçbir şey hissetmez.
Dudak ameliyatı sonrası genellikle 1 gece, damak ameliyatı sonrası 1-2 gece hastanede kalınır. Bu sürede bebeğinizin beslenmesi, ağrı kontrolü ve genel durumu yakından izlenir. Sorunsuz iyileşme durumunda taburcu olursunuz.
Dudak ve damak yarığı ameliyatının sonrasında gözle görülür bir yara izi oluşacaktır. Özellikle ameliyatın hemen ardından yara izinde renk değişimleri ve şişkinlik görülebilir. Fakat çocukken yapılan ameliyatlarda büyüdükçe yara izi daha az belirgin hale gelebilir. Ayrıca çeşitli yara izi tedavileri ile de yara izinin görünürlüğü azaltılabilir.
Dudak damak yarıklarının kendi kendilerini onarmaları mümkün değildir. Dokuların birleştirilmesi için mutlaka ameliyat gereklidir.
Dudak ve damak yarıkları bazı bireylerde konuşma bozukluklarına sebep olabilir. Ameliyat öncesinde konuşma bozukluğu yaşamayan kişilerde de ameliyat sonrası konuşma bozukluğu görülebilir. Dudak ve damak yarığı ameliyatı olmuş yaklaşık beş kişiden birinde konuşma problemleri görülmektedir. Fakat konuşma terapileri sayesinde bu sorunun önüne geçilebilir.
Tam yarıklar genellikle anne karnında doktor tarafından belirlenebilir. Fakat tam olmayan yarıklar emme refleksinde bozuklukla anlaşılabilir.
Dudak ve damak yarıkları kendiliğinden iyileşemez. Cerrahi bir girişim gereklidir.
Dudak yarığı doğuştan kaynaklanan bir problemdir. Doğuştan kaynaklanan rahatsızlıkların tedavi edilmesi gerekebilir. Dudak yıllıklarının oluşmasında bebeklerin problem yaşayabildiği pek çok alan vardır. Bebekler anne sütü emmekte zorluk çekebilirler. Bebeklerinin günlük yaşamlarında zorluk çekmemelerini isteyen ebeveynler gerekli tedavi yöntemlerinin uygulanmasını ister.
Yapılan her ameliyatın belirli risk faktörleri vardır. Risk faktörleri göz önünde bulundurularak tedavi yöntemlerini tercih etmek gerekir. Ameliyat bilgili hekimler tarafından gerçekleştirilirse olumlu sonuç verir. Doğru yöntemlerin kullanılmasıyla ameliyat başarılı geçer. Ameliyattan sonraki dönemde de hastanın doğru bir biçimde takibinin gerçekleştirilmesi gerekir. Yarık dudak ameliyatı esnasında fazla kanama, enfeksiyon gibi riskler vardır. Ameliyat ortamının steril olması enfeksiyon riskini azaltır.
Yapılan operasyonlarda kesi atılır. Atılan kesiklerden sonra dikiş işlemleri yapılır. Gelişen teknoloji ile birlikte dikiş atma hususlarında da iz miktarında azalmalar görmek mümkündür. Fakat izler tamamıyla kaybolmaz. Yarık dudak ameliyatı, yüz bölgesine uygulanır. Yüzün deri yapısı hassastır. Hassas cilt yapılarında ameliyat izleri görülebilir. Yarık dudağın onarılmasında çeşitli işlemler gerçekleştirildiği için hafif derece de olsa iz kalır. İz giderici kremlerin kullanılmasıyla izin görünürlüğünü azaltmak mümkün olur.
Damak yarığı hamileliğin 13. haftasında ultrasonografi aracılıyla anlaşılabilir. Fakat her yarık anne karnında belirlenemez.
Çok değerli anneler, babalar, aileler…
Üzerinde uzun süredir çalıştığım, benzerleri ülkemizde ve diğer ülkelerde de mevcut olan, aile rehberinin bu kısa şeklini, gerek yurtiçi gerek yurtdışı yirmi yılı bulan deneyimim ile harmanlayarak, sizlere önünüzdeki uzun yolda bir nebze olsun arkadaşlık eder, soru veya sorunlarınıza yanıt olur umudu ile hazırladım. Uğraş ve ilgi alanımda bana büyük motivasyon kaynağı olan siz ailelere ve onların çok değerli dudak-damak yarıklı bebeklerine/çocuklarına yardımcı olması dileği ile…
Prof. Dr. Hakan Ağır
