Dudak yarığı kapatımı öncesi ortodontik uygulamalar
Ameliyat öncesi, doğumdan sonra uygulanan işlemlerden biri de cerrahi öncesi ortodontik yaklaşımlardır. Amaç; beslenmeye destek olmak, dudak yarığı kapatılıncaya kadar yarık genişliğini ve seviye farkını azaltmak, yarık tarafta burun asimetrisini düzeltmek ve cerrahi başarıyı artırmaktır. Nazoalveolar şekillendirme (burun–dişeti–damak şekillendirme) için doğumdan sonra tercihen ilk haftada, en geç ikinci haftada ortodontist bebeğinizi görür; damak ve dudak ölçülerini alıp plastik aygıtı hazırlar. Uygulama ameliyata dek haftalık kontrollerle sürer. Bu konudaki karar cerrahınız ve ortodontistinizce birlikte verilir.
Aygıtın kullanım ve temizlik kurallarını ortodontistinizden öğrenebilirsiniz; bebekler genellikle kısa sürede uyum sağlar. Dudak damak yarıkları için uygulanan bu hazırlık, dudak onarımı sonrası görevini tamamlar.
Ortodontik uygulamalar
Ortodontik tedavi; çene kemiklerinin büyümesi-gelişmesi, dişlerin düzgün sıralanması ve ısırımın ideal hale getirilmesiyle ilgilenir. Damak yarığı veya dudak yarığı olan çocukların büyük çoğunluğunda bir dönemde ortodontik tedavi ihtiyacı oluşur. Tedavinin sıklığı ve zamanlaması aileyle ayrıntılı konuşulmalı; başarının nasıl ölçüleceği ve beklenen sonuçlar netleştirilmelidir. Ortodontik tedavi SGK kapsamında olabilir, ancak bekleme listeleri dikkate alınmalıdır.
DDY’li çocuklarda ortodontik tedavi çoğu zaman yaklaşık iki yılda tamamlanır. En iyi sonuç için ortodontistin önerilerine (ör. elastik kullanımı) uyulmalı, ağız hijyeni korunmalı ve braketler dikkatle bakılmalıdır. Hedefe ulaşıldığında sonucu korumak için retansiyon (tutucu) aygıtları uzun süre kullanılır.
Ağız ve diş bakımı
DDY’li bebeğinizi diş çürükleri ve dişeti sorunlarından korumak bir kat daha önemlidir. Yarığa yakın dişlerde sayı ve yapı farklılıkları (ör. mine etkilenmesi) görülebilir; bu, temizliği zorlaştırabilir. Evde iyi ağız bakımı çoğu zaman yeterlidir; düzenli pedodonti/diş hekimi kontrolleri ve uygun diyet (şekerli–rafine karbonhidratlı atıştırmaları sınırlama) önem taşır. Florür desteği hekiminizin önerdiği aralık ve formlarda sağlanmalıdır.
Yarığa yakın bölgede ortodontik hazırlık çoğu zaman iki aşamalıdır. Birinci aşamada, braketlerle yarık kenarları aynı hatta getirilir; ardından 8–12 yaş civarında yarık bölgesine kalça kemiğinden alınan greft ile sağlam kemik köprüsü oluşturulur. Gerektiğinde dudak–burun bölgesinde küçük düzeltmeler aynı seansta yapılabilir. İkinci aşamada, kemik tutunca ergenlikte dişlerin dizilimi düzeltilir. Dudak damak yarığı olan çocuklarda üst çene öne–aşağı yeterince gelişmeyebileceği için “underbite” görülebilir; 13–15 (kız) / 16–18 (erkek) yaşlarında ortodontik tedavi planlanır. Yetersiz kalırsa ortognatik cerrahi ile çeneler yeniden konumlandırılarak fonksiyonel ve estetik ısırım sağlanır.
Tedavi süreci, ameliyat sonrası bakım ve diğer tüm detaylar için sorularınızı burada bulabilirsiniz.
Dudak onarımı ameliyatı yaklaşık 1.5-2 saat, damak onarımı 2-3 saat sürer. Çift taraflı yarıklarda veya kompleks vakalarda süre uzayabilir. Ameliyat genel anestezi altında yapılır ve bebeğiniz ameliyat sırasında hiçbir şey hissetmez.
Dudak ameliyatı sonrası genellikle 1 gece, damak ameliyatı sonrası 1-2 gece hastanede kalınır. Bu sürede bebeğinizin beslenmesi, ağrı kontrolü ve genel durumu yakından izlenir. Sorunsuz iyileşme durumunda taburcu olursunuz.
Dudak ve damak yarığı ameliyatının sonrasında gözle görülür bir yara izi oluşacaktır. Özellikle ameliyatın hemen ardından yara izinde renk değişimleri ve şişkinlik görülebilir. Fakat çocukken yapılan ameliyatlarda büyüdükçe yara izi daha az belirgin hale gelebilir. Ayrıca çeşitli yara izi tedavileri ile de yara izinin görünürlüğü azaltılabilir.
Dudak damak yarıklarının kendi kendilerini onarmaları mümkün değildir. Dokuların birleştirilmesi için mutlaka ameliyat gereklidir.
Dudak ve damak yarıkları bazı bireylerde konuşma bozukluklarına sebep olabilir. Ameliyat öncesinde konuşma bozukluğu yaşamayan kişilerde de ameliyat sonrası konuşma bozukluğu görülebilir. Dudak ve damak yarığı ameliyatı olmuş yaklaşık beş kişiden birinde konuşma problemleri görülmektedir. Fakat konuşma terapileri sayesinde bu sorunun önüne geçilebilir.
Tam yarıklar genellikle anne karnında doktor tarafından belirlenebilir. Fakat tam olmayan yarıklar emme refleksinde bozuklukla anlaşılabilir.
Dudak ve damak yarıkları kendiliğinden iyileşemez. Cerrahi bir girişim gereklidir.
Dudak yarığı doğuştan kaynaklanan bir problemdir. Doğuştan kaynaklanan rahatsızlıkların tedavi edilmesi gerekebilir. Dudak yıllıklarının oluşmasında bebeklerin problem yaşayabildiği pek çok alan vardır. Bebekler anne sütü emmekte zorluk çekebilirler. Bebeklerinin günlük yaşamlarında zorluk çekmemelerini isteyen ebeveynler gerekli tedavi yöntemlerinin uygulanmasını ister.
Yapılan her ameliyatın belirli risk faktörleri vardır. Risk faktörleri göz önünde bulundurularak tedavi yöntemlerini tercih etmek gerekir. Ameliyat bilgili hekimler tarafından gerçekleştirilirse olumlu sonuç verir. Doğru yöntemlerin kullanılmasıyla ameliyat başarılı geçer. Ameliyattan sonraki dönemde de hastanın doğru bir biçimde takibinin gerçekleştirilmesi gerekir. Yarık dudak ameliyatı esnasında fazla kanama, enfeksiyon gibi riskler vardır. Ameliyat ortamının steril olması enfeksiyon riskini azaltır.
Yapılan operasyonlarda kesi atılır. Atılan kesiklerden sonra dikiş işlemleri yapılır. Gelişen teknoloji ile birlikte dikiş atma hususlarında da iz miktarında azalmalar görmek mümkündür. Fakat izler tamamıyla kaybolmaz. Yarık dudak ameliyatı, yüz bölgesine uygulanır. Yüzün deri yapısı hassastır. Hassas cilt yapılarında ameliyat izleri görülebilir. Yarık dudağın onarılmasında çeşitli işlemler gerçekleştirildiği için hafif derece de olsa iz kalır. İz giderici kremlerin kullanılmasıyla izin görünürlüğünü azaltmak mümkün olur.
Damak yarığı hamileliğin 13. haftasında ultrasonografi aracılıyla anlaşılabilir. Fakat her yarık anne karnında belirlenemez.
Çok değerli anneler, babalar, aileler…
Üzerinde uzun süredir çalıştığım, benzerleri ülkemizde ve diğer ülkelerde de mevcut olan, aile rehberinin bu kısa şeklini, gerek yurtiçi gerek yurtdışı yirmi yılı bulan deneyimim ile harmanlayarak, sizlere önünüzdeki uzun yolda bir nebze olsun arkadaşlık eder, soru veya sorunlarınıza yanıt olur umudu ile hazırladım. Uğraş ve ilgi alanımda bana büyük motivasyon kaynağı olan siz ailelere ve onların çok değerli dudak-damak yarıklı bebeklerine/çocuklarına yardımcı olması dileği ile…
Prof. Dr. Hakan Ağır
