Yarık damak problemi gebelik esnasında oluşur. Bazı faktörlerin tetiklenmesi ile bebeğin orta yüz hattında değişimler meydana gelebilir. Rahim içi gebelik döneminde birleşme esnasında oluşan problemler sonucu yarık damak gelişebilir. Yarık damak neden olur sorusunun cevabı bu biçimde verilebilir. Elbette, bu durumun oluşmasında pek çok faktör vardır; çevresel, hormonal ve genetik nedenlerle yarık damak ortaya çıkabilir. Bu durum, birleşmenin kusurlu biçimde oluşması olarak açıklanabilir. Fetüsün oluşumunda 5. hafta itibarıyla dudak yapısı şekillenir. Damak ise 9. hafta itibarıyla oluşmaya başlar. 12. haftaya gelindiğinde birleşme tamamlanır; ancak bazı nedenlerden ötürü problemler meydana gelebilir. Gelişen tıp teknolojileriyle bu durumlar için tedavi yöntemleri uygulanır ve profesyonel çalışmalarla gerekli düzeltmeler yapılır.
Yarık Damak Hastalığı Neden Olur?
Yarık damak oluşumunda genetik faktörler mevcuttur. Akraba evliliği yapılmışsa risk artabilir. Aynı zamanda gebelikte alkol ve sigara tüketimi, bazı ilaçların uygunsuz kullanımı, vitamin ve folik asit eksiklikleri gibi nedenlere bağlı olarak sorun gelişebilir. Yarık damak, genetik nedenlerle ortaya çıkabilir; bu sebeple akraba evliliğinden kaçınmak önemlidir. Bu rahatsızlığı gebelikte her zaman fark etmek mümkün olmasa da doğumdan hemen sonra anlaşılabilir; bazı durumlarda ultrason ile de saptanabilir. Tanının ardından hasta plastik cerrahiye yönlendirilir ve uygun tedavi yöntemleri planlanır.
Eğer durum genetik nedenlerden kaynaklanıyorsa, sonraki gebeliklerde tamamen engellemek her zaman mümkün olmayabilir; bu nedenle gebelikler yakından takip edilir. Ebeveynler gerekli tedavilerin uygulanması için uzmanlarla görüşmeli ve yarık damak neden olur sorusuna hekim eşliğinde yanıt arayarak süreci başlatmalıdır.
Dudak Yarıkları
Gebelik döneminde fetüsün yüzünde birleşme kusurları farklı nedenlerle oluşabilir; dudak yarıkları da buna bağlıdır. Bu nedenle ebeveynlerin bilinçli davranması, çevresel riskleri azaltması önemlidir. Özellikle gebelik süresince sigara ve alkolden uzak durulmalı, gerekli vitamin ve folik asit takviyeleri hekim önerisiyle sürdürülmelidir.
Dudak yarıkları çocukların gelişiminde bazı aksaklıklara neden olabilir:
- Konuşma bozuklukları
- Yeme–içme sırasında yutma problemleri
- Orta kulak iltihapları
Yarık damak nedenleri değerlendirilirken dudak yarıkları ile birlikteliği de göz önünde tutulur. Dudak yarıklarının tipine göre tedavi yöntemi belirlenir:
- Tek taraflı, tam olmayan dudak yarıkları
- Tek taraflı, tam dudak yarıkları
- Çift taraflı, tam olmayan dudak yarıkları
- Bir tarafın tam, diğer tarafın tam olmayan dudak yarıkları
- Orta hatta dudak yarıkları
- İki taraflı, tam dudak yarıkları
Damak Yarıkları
Damak yarıkları estetik açıdan her zaman belirgin olmasa da günlük yaşamı zorlayabilir. Yeme–içme ve konuşma sırasında çeşitli problemler görülebilir. Damak yarıkları rahim içi dönemde oluşur ve çoğunlukla doğumdan hemen sonra muayene ile anlaşılır. Yarık damak neden olur sorusunun yanıtı çok boyutludur; damağın yeterli gelişimi tamamlayamaması farklı tiplerde yarıklara yol açabilir. Bu durum; yutkunma, beslenme ve konuşmanın istenilen şekilde gerçekleşememesine neden olabilir. Damak yarığı çeşitleri:
- Yumuşak damak yarıkları
- Submukoz (sübmukozal) damak yarıkları
- Sert damak yarıkları
- Birbirinden ayrık biçimde oluşan küçük dil (bifid uvula)
Yarık Damak Tedavisi Nasıl Gerçekleşir?
Anatomik olarak meydana gelen bu sorunlarda tedavinin temeli cerrahidir. Hastanın durumuna göre uygun yöntemler planlanır. Yarık dudak ve damak tedavileri hem fonksiyonel hem estetik hedeflerle gerçekleştirilir. Ameliyat için bebeğin en az 10 haftalık olması, kilosunun yaklaşık 5 kg’ın üzerinde bulunması ve hemoglobin değerlerinin (örn. ~10 g/dL) uygun aralıkta olması beklenir. Tedavi süresi mevcut duruma göre değişir; hem damak hem dudak etkilenmişse plan buna göre şekillenir. İyileşme süreci de uygulanan tedaviye göre farklılık gösterir. Yarık damak neden olur sorusunun altında genetik ve çevresel pek çok etken bulunabildiği için, bireye özgü cerrahi ve destekleyici yaklaşımlarla hastanın iyileşmesi hedeflenir.
Tedavi süreci, ameliyat sonrası bakım ve diğer tüm detaylar için sorularınızı burada bulabilirsiniz.
Dudak onarımı ameliyatı yaklaşık 1.5-2 saat, damak onarımı 2-3 saat sürer. Çift taraflı yarıklarda veya kompleks vakalarda süre uzayabilir. Ameliyat genel anestezi altında yapılır ve bebeğiniz ameliyat sırasında hiçbir şey hissetmez.
Dudak ameliyatı sonrası genellikle 1 gece, damak ameliyatı sonrası 1-2 gece hastanede kalınır. Bu sürede bebeğinizin beslenmesi, ağrı kontrolü ve genel durumu yakından izlenir. Sorunsuz iyileşme durumunda taburcu olursunuz.
Dudak ve damak yarığı ameliyatının sonrasında gözle görülür bir yara izi oluşacaktır. Özellikle ameliyatın hemen ardından yara izinde renk değişimleri ve şişkinlik görülebilir. Fakat çocukken yapılan ameliyatlarda büyüdükçe yara izi daha az belirgin hale gelebilir. Ayrıca çeşitli yara izi tedavileri ile de yara izinin görünürlüğü azaltılabilir.
Dudak damak yarıklarının kendi kendilerini onarmaları mümkün değildir. Dokuların birleştirilmesi için mutlaka ameliyat gereklidir.
Dudak ve damak yarıkları bazı bireylerde konuşma bozukluklarına sebep olabilir. Ameliyat öncesinde konuşma bozukluğu yaşamayan kişilerde de ameliyat sonrası konuşma bozukluğu görülebilir. Dudak ve damak yarığı ameliyatı olmuş yaklaşık beş kişiden birinde konuşma problemleri görülmektedir. Fakat konuşma terapileri sayesinde bu sorunun önüne geçilebilir.
Tam yarıklar genellikle anne karnında doktor tarafından belirlenebilir. Fakat tam olmayan yarıklar emme refleksinde bozuklukla anlaşılabilir.
Dudak ve damak yarıkları kendiliğinden iyileşemez. Cerrahi bir girişim gereklidir.
Dudak yarığı doğuştan kaynaklanan bir problemdir. Doğuştan kaynaklanan rahatsızlıkların tedavi edilmesi gerekebilir. Dudak yıllıklarının oluşmasında bebeklerin problem yaşayabildiği pek çok alan vardır. Bebekler anne sütü emmekte zorluk çekebilirler. Bebeklerinin günlük yaşamlarında zorluk çekmemelerini isteyen ebeveynler gerekli tedavi yöntemlerinin uygulanmasını ister.
Yapılan her ameliyatın belirli risk faktörleri vardır. Risk faktörleri göz önünde bulundurularak tedavi yöntemlerini tercih etmek gerekir. Ameliyat bilgili hekimler tarafından gerçekleştirilirse olumlu sonuç verir. Doğru yöntemlerin kullanılmasıyla ameliyat başarılı geçer. Ameliyattan sonraki dönemde de hastanın doğru bir biçimde takibinin gerçekleştirilmesi gerekir. Yarık dudak ameliyatı esnasında fazla kanama, enfeksiyon gibi riskler vardır. Ameliyat ortamının steril olması enfeksiyon riskini azaltır.
Yapılan operasyonlarda kesi atılır. Atılan kesiklerden sonra dikiş işlemleri yapılır. Gelişen teknoloji ile birlikte dikiş atma hususlarında da iz miktarında azalmalar görmek mümkündür. Fakat izler tamamıyla kaybolmaz. Yarık dudak ameliyatı, yüz bölgesine uygulanır. Yüzün deri yapısı hassastır. Hassas cilt yapılarında ameliyat izleri görülebilir. Yarık dudağın onarılmasında çeşitli işlemler gerçekleştirildiği için hafif derece de olsa iz kalır. İz giderici kremlerin kullanılmasıyla izin görünürlüğünü azaltmak mümkün olur.
Damak yarığı hamileliğin 13. haftasında ultrasonografi aracılıyla anlaşılabilir. Fakat her yarık anne karnında belirlenemez.
Çok değerli anneler, babalar, aileler…
Üzerinde uzun süredir çalıştığım, benzerleri ülkemizde ve diğer ülkelerde de mevcut olan, aile rehberinin bu kısa şeklini, gerek yurtiçi gerek yurtdışı yirmi yılı bulan deneyimim ile harmanlayarak, sizlere önünüzdeki uzun yolda bir nebze olsun arkadaşlık eder, soru veya sorunlarınıza yanıt olur umudu ile hazırladım. Uğraş ve ilgi alanımda bana büyük motivasyon kaynağı olan siz ailelere ve onların çok değerli dudak-damak yarıklı bebeklerine/çocuklarına yardımcı olması dileği ile…
Prof. Dr. Hakan Ağır
