Dudak damak yarığının nedenleri aileler tarafından çok merak ediliyor. Pek çok aile bu durumla karşılaştığında kendisini sorumlu tutarak psikolojik olarak baskı altına girebiliyor.
Ancak dudak damak yarığına neden olan faktörleri doğru ele almak çok önemli. Bu yazımda, ailelerden en sık aldığım sorulardan biri olan “Gebelik döneminde ilaç kullanımı dudak damak yarığı riskini artırır mı?” sorusunun yanıtını paylaşıyorum.
Farklı Risk Faktörleri Var
Dudak damak yarıklarıyla ilgili çalışmalar, ortaya çıkışta birden fazla risk faktörü olabileceğini gösteriyor. Elbette gebelikte ilaç kullanımı da bu faktörlerden biridir. Gebelik, hem anne hem bebek açısından hassas bir dönem olduğu için yaşam tarzı ve sağlık durumuna dikkat edilmesi büyük önem taşır.
Bazı durumlarda gebelikte ilaç kullanımı kaçınılmaz olabilir ve bazı ilaçların dudak damak yarığı riskini artırabileceği bilinmektedir. Hamilelik öncesinde ya da sırasında kullanılan epilepsi ilaçları, steroidler, etken maddesi retinoik asit olan ilaçlar ve uyuşturucu özellikli ilaçlar bu riski artırabilir.
Yine de anne sağlığının korunması önceliklidir. Örneğin epilepsi gibi durumlarda ilacın kesilmemesi; hastalığı takip eden hekim ile gebeliği takip eden hekimin iş birliği içinde hareket etmesi gerekir. İlaç kullanımı riski artırabilir; ancak tek başına neden olarak görülmemelidir.
Dudak Damak Yarığı Riski Kapsamlı Ele Alınmalı
Dudak damak yarığına zemin hazırlayan bazı riskler bilinse de, bu duruma tek başına yol açan spesifik bir gen saptanmamıştır; dolayısıyla standart bir “gen taraması” bulunmamaktadır.
Bir bebekte riskin en önemli belirleyicisi aile öyküsüdür. Ailede veya yakın akrabalarda dudak damak yarığı öyküsü varsa riskin %25–30 civarında arttığını gösteren çalışmalar mevcuttur. Buna ek olarak annenin gebelik öncesinde ve ilk trimesterde ilaç kullanması, çevresel faktörler, sigara ve alkol tüketimi, gebeliğin erken döneminde yaşanan ciddi stresler de riski yükseltebilir.
Öte yandan hiçbir belirgin neden olmadan da dudak ve/veya damak yarığı görülebileceği unutulmamalıdır. Ülkemizde bu “nedeni belirlenemeyen” grup yaklaşık %30 gibi bir orana sahiptir.
Tedavi süreci, ameliyat sonrası bakım ve diğer tüm detaylar için sorularınızı burada bulabilirsiniz.
Dudak onarımı ameliyatı yaklaşık 1.5-2 saat, damak onarımı 2-3 saat sürer. Çift taraflı yarıklarda veya kompleks vakalarda süre uzayabilir. Ameliyat genel anestezi altında yapılır ve bebeğiniz ameliyat sırasında hiçbir şey hissetmez.
Dudak ameliyatı sonrası genellikle 1 gece, damak ameliyatı sonrası 1-2 gece hastanede kalınır. Bu sürede bebeğinizin beslenmesi, ağrı kontrolü ve genel durumu yakından izlenir. Sorunsuz iyileşme durumunda taburcu olursunuz.
Dudak ve damak yarığı ameliyatının sonrasında gözle görülür bir yara izi oluşacaktır. Özellikle ameliyatın hemen ardından yara izinde renk değişimleri ve şişkinlik görülebilir. Fakat çocukken yapılan ameliyatlarda büyüdükçe yara izi daha az belirgin hale gelebilir. Ayrıca çeşitli yara izi tedavileri ile de yara izinin görünürlüğü azaltılabilir.
Dudak damak yarıklarının kendi kendilerini onarmaları mümkün değildir. Dokuların birleştirilmesi için mutlaka ameliyat gereklidir.
Dudak ve damak yarıkları bazı bireylerde konuşma bozukluklarına sebep olabilir. Ameliyat öncesinde konuşma bozukluğu yaşamayan kişilerde de ameliyat sonrası konuşma bozukluğu görülebilir. Dudak ve damak yarığı ameliyatı olmuş yaklaşık beş kişiden birinde konuşma problemleri görülmektedir. Fakat konuşma terapileri sayesinde bu sorunun önüne geçilebilir.
Tam yarıklar genellikle anne karnında doktor tarafından belirlenebilir. Fakat tam olmayan yarıklar emme refleksinde bozuklukla anlaşılabilir.
Dudak ve damak yarıkları kendiliğinden iyileşemez. Cerrahi bir girişim gereklidir.
Dudak yarığı doğuştan kaynaklanan bir problemdir. Doğuştan kaynaklanan rahatsızlıkların tedavi edilmesi gerekebilir. Dudak yıllıklarının oluşmasında bebeklerin problem yaşayabildiği pek çok alan vardır. Bebekler anne sütü emmekte zorluk çekebilirler. Bebeklerinin günlük yaşamlarında zorluk çekmemelerini isteyen ebeveynler gerekli tedavi yöntemlerinin uygulanmasını ister.
Yapılan her ameliyatın belirli risk faktörleri vardır. Risk faktörleri göz önünde bulundurularak tedavi yöntemlerini tercih etmek gerekir. Ameliyat bilgili hekimler tarafından gerçekleştirilirse olumlu sonuç verir. Doğru yöntemlerin kullanılmasıyla ameliyat başarılı geçer. Ameliyattan sonraki dönemde de hastanın doğru bir biçimde takibinin gerçekleştirilmesi gerekir. Yarık dudak ameliyatı esnasında fazla kanama, enfeksiyon gibi riskler vardır. Ameliyat ortamının steril olması enfeksiyon riskini azaltır.
Yapılan operasyonlarda kesi atılır. Atılan kesiklerden sonra dikiş işlemleri yapılır. Gelişen teknoloji ile birlikte dikiş atma hususlarında da iz miktarında azalmalar görmek mümkündür. Fakat izler tamamıyla kaybolmaz. Yarık dudak ameliyatı, yüz bölgesine uygulanır. Yüzün deri yapısı hassastır. Hassas cilt yapılarında ameliyat izleri görülebilir. Yarık dudağın onarılmasında çeşitli işlemler gerçekleştirildiği için hafif derece de olsa iz kalır. İz giderici kremlerin kullanılmasıyla izin görünürlüğünü azaltmak mümkün olur.
Damak yarığı hamileliğin 13. haftasında ultrasonografi aracılıyla anlaşılabilir. Fakat her yarık anne karnında belirlenemez.
Çok değerli anneler, babalar, aileler…
Üzerinde uzun süredir çalıştığım, benzerleri ülkemizde ve diğer ülkelerde de mevcut olan, aile rehberinin bu kısa şeklini, gerek yurtiçi gerek yurtdışı yirmi yılı bulan deneyimim ile harmanlayarak, sizlere önünüzdeki uzun yolda bir nebze olsun arkadaşlık eder, soru veya sorunlarınıza yanıt olur umudu ile hazırladım. Uğraş ve ilgi alanımda bana büyük motivasyon kaynağı olan siz ailelere ve onların çok değerli dudak-damak yarıklı bebeklerine/çocuklarına yardımcı olması dileği ile…
Prof. Dr. Hakan Ağır
