Dudak damak yarıkları, anne karnında bebeğin gelişimi sırasında ağız içi yapıların sağlıklı şekilde birleşememesi sonucu oluşur. Birleşememe açıklıklara yol açar; dudak, burun ve damakta açıklıklar görülebilir. Dudak damak yarıkları tek veya çift taraflı olabilir. Oluşum, tam ya da kısmi (tam olmayan) yarık olarak adlandırılır.
Bu yarıklar yumuşak ve sert damak olarak da ikiye ayrılır. Bazı olgular diş eti kemerini de etkiler; derecesi hekim muayenesiyle belirlenir. Anne karnında yapılan ultrasonla yarıkların fark edilmesi mümkündür. Tedavi ise doğum sonrası planlanır.
Dudak Damak Yarığında Erken Teşhisin Önemi
Dudak damak yarığı anne karnında fark edildiği anda tedavi planının hazırlanması gerekir. Bazı vakalarda süreç ergenlik dönemine kadar devam edebilir. Erken teşhis, beslenme ve konuşma bozukluklarının en aza indirilmesine yardımcı olur.
En sık kullanılan yaklaşım yarığın cerrahi olarak kapatılmasıdır; bazı durumlarda ortodontik tedavi gerekebilir. Erken tanı alan olgularda çocuk konuşmaya başlamadan tedaviye geçilir ve konuşmayı olumsuz etkileyebilecek durumların önüne geçilebilir. Konuşma döneminde başlayan tedaviler telaffuz güçlüklerini artırabileceğinden planlama büyük önem taşır.
İlginizi Çekebilir;
Dudak Damak Yarığı Tedavi Edilmezse Ne Olur?
Dudak damak yarığı mutlaka tedavi edilmesi gereken bir durumdur. Tedavide hedef; işlevsel konuşmayı sağlamak, gıda ve havanın geçişini engellemek ve yüz gelişimini desteklemektir. Bu nedenle tedaviye bebeklik döneminde başlanması önemlidir.
Tedavi edilmediğinde günlük yaşam aktiviteleri olumsuz etkilenebilir. İlerleyen dönemde orta kulak iltihabı, gelişim geriliği ve zatürre gibi komplikasyonlar görülebilir. Şekil bozukluğu telaffuzu zorlaştırır; bu nedenle zamanında tedavi kritik önemdedir.
Dudak Damak Yarığı Ne Sıklıkla Görülür?
Dudak damak yarığı toplumda yaklaşık her 1.000 canlı doğumda bir görülür. Neden net değildir; ancak akraba evliliği ve gebelikte sigara kullanımı risk faktörleri arasındadır. Epilepsi ilaçları ile vitamin/folik asit eksikliği de riski artırabilir.
Ailesinde dudak damak yarığı öyküsü olanlarda risk yaklaşık %4’e yükselir. Ailede doğan ilk iki çocuk etkilenmemişse üçüncü çocukta risk %9’a çıkabilir. Durum çoğunlukla 13. haftadan itibaren ultrasonda saptanabilir; erken müdahale beslenme ve konuşma sorunlarını önlemeye yardımcı olur.
Dudak Damak Yarıklı Bebeğe Sahip Olan Aileler Ne Yapmalı? Nasıl Bir Yol İzlemelidir?
Aileler psikolojik olarak zorlanabilir; bu nedenle tedavi planını hekimle birlikte yürütmek ve güvenilir bilgiye dayalı kararlar almak önemlidir. Hastalığı reddetmek ya da aşırı kaygı yerine tedaviye odaklanılmalıdır.
Ameliyat geçiren bebeklerde gelişimin aksamaması için gerekli destek tedavileri uygulanmalıdır. Konuşma sorunlarında dil ve konuşma terapistinden, ortodontik gereksinimlerde ortodonti uzmanından destek alınmalıdır. Böylece çocuk, çevresel etkilerden daha az etkilenerek sağlıklı bir iyileşme süreci yaşayabilir.
Dudak damak yarıkları hakkında daha fazla bilgi için YouTube kanalımızı ziyaret edin.
Tedavi süreci, ameliyat sonrası bakım ve diğer tüm detaylar için sorularınızı burada bulabilirsiniz.
Dudak onarımı ameliyatı yaklaşık 1.5-2 saat, damak onarımı 2-3 saat sürer. Çift taraflı yarıklarda veya kompleks vakalarda süre uzayabilir. Ameliyat genel anestezi altında yapılır ve bebeğiniz ameliyat sırasında hiçbir şey hissetmez.
Dudak ameliyatı sonrası genellikle 1 gece, damak ameliyatı sonrası 1-2 gece hastanede kalınır. Bu sürede bebeğinizin beslenmesi, ağrı kontrolü ve genel durumu yakından izlenir. Sorunsuz iyileşme durumunda taburcu olursunuz.
Dudak ve damak yarığı ameliyatının sonrasında gözle görülür bir yara izi oluşacaktır. Özellikle ameliyatın hemen ardından yara izinde renk değişimleri ve şişkinlik görülebilir. Fakat çocukken yapılan ameliyatlarda büyüdükçe yara izi daha az belirgin hale gelebilir. Ayrıca çeşitli yara izi tedavileri ile de yara izinin görünürlüğü azaltılabilir.
Dudak damak yarıklarının kendi kendilerini onarmaları mümkün değildir. Dokuların birleştirilmesi için mutlaka ameliyat gereklidir.
Dudak ve damak yarıkları bazı bireylerde konuşma bozukluklarına sebep olabilir. Ameliyat öncesinde konuşma bozukluğu yaşamayan kişilerde de ameliyat sonrası konuşma bozukluğu görülebilir. Dudak ve damak yarığı ameliyatı olmuş yaklaşık beş kişiden birinde konuşma problemleri görülmektedir. Fakat konuşma terapileri sayesinde bu sorunun önüne geçilebilir.
Tam yarıklar genellikle anne karnında doktor tarafından belirlenebilir. Fakat tam olmayan yarıklar emme refleksinde bozuklukla anlaşılabilir.
Dudak ve damak yarıkları kendiliğinden iyileşemez. Cerrahi bir girişim gereklidir.
Dudak yarığı doğuştan kaynaklanan bir problemdir. Doğuştan kaynaklanan rahatsızlıkların tedavi edilmesi gerekebilir. Dudak yıllıklarının oluşmasında bebeklerin problem yaşayabildiği pek çok alan vardır. Bebekler anne sütü emmekte zorluk çekebilirler. Bebeklerinin günlük yaşamlarında zorluk çekmemelerini isteyen ebeveynler gerekli tedavi yöntemlerinin uygulanmasını ister.
Yapılan her ameliyatın belirli risk faktörleri vardır. Risk faktörleri göz önünde bulundurularak tedavi yöntemlerini tercih etmek gerekir. Ameliyat bilgili hekimler tarafından gerçekleştirilirse olumlu sonuç verir. Doğru yöntemlerin kullanılmasıyla ameliyat başarılı geçer. Ameliyattan sonraki dönemde de hastanın doğru bir biçimde takibinin gerçekleştirilmesi gerekir. Yarık dudak ameliyatı esnasında fazla kanama, enfeksiyon gibi riskler vardır. Ameliyat ortamının steril olması enfeksiyon riskini azaltır.
Yapılan operasyonlarda kesi atılır. Atılan kesiklerden sonra dikiş işlemleri yapılır. Gelişen teknoloji ile birlikte dikiş atma hususlarında da iz miktarında azalmalar görmek mümkündür. Fakat izler tamamıyla kaybolmaz. Yarık dudak ameliyatı, yüz bölgesine uygulanır. Yüzün deri yapısı hassastır. Hassas cilt yapılarında ameliyat izleri görülebilir. Yarık dudağın onarılmasında çeşitli işlemler gerçekleştirildiği için hafif derece de olsa iz kalır. İz giderici kremlerin kullanılmasıyla izin görünürlüğünü azaltmak mümkün olur.
Damak yarığı hamileliğin 13. haftasında ultrasonografi aracılıyla anlaşılabilir. Fakat her yarık anne karnında belirlenemez.
Çok değerli anneler, babalar, aileler…
Üzerinde uzun süredir çalıştığım, benzerleri ülkemizde ve diğer ülkelerde de mevcut olan, aile rehberinin bu kısa şeklini, gerek yurtiçi gerek yurtdışı yirmi yılı bulan deneyimim ile harmanlayarak, sizlere önünüzdeki uzun yolda bir nebze olsun arkadaşlık eder, soru veya sorunlarınıza yanıt olur umudu ile hazırladım. Uğraş ve ilgi alanımda bana büyük motivasyon kaynağı olan siz ailelere ve onların çok değerli dudak-damak yarıklı bebeklerine/çocuklarına yardımcı olması dileği ile…
Prof. Dr. Hakan Ağır
