Dudak damak yarıkları hamileliğin erken evrelerinde, bebek henüz karında gelişme aşamasındayken ortaya çıkan yüz ve ağız bozukluklarıdır.
Ağız ya da dudak bölgesinde yeteri miktarda doku olmadığında ya da bu dokular olması gerektiği gibi birleşmediğinde ortaya çıkar. Doğum öncesi ultrason taramasında yüzde meydana gelen farklılıklar gözlemlenebilir.
Eğer varsa yarıklıklar yaklaşık olarak hamileliğin 13. haftasında yapılan ultrason testi ile belirlenir. Ancak fetüs gelişmeye devam ettikçe teşhis edilmesi daha kolay hale gelir.
Ancak sadece damak yarığının meydana geldiği durumlarda ultrason ile teşhis etmek daha zor olabilir ve çoğu kez yarık doğumdan sonra anlaşılır.
Ameliyat Dönemleri
Dudak damak yarıkları bir dizi ameliyat ile fonksiyonel ve estetik açıdan büyük ölçüde düzeltilebilir. Tedavi yarığın türüne göre değişebilse de genel bir takvim izlenir.
Bebek 3–6 aylıkken dudak yarığını düzeltmek için ameliyat yapılır. 6–12 ay arasında ise damak ameliyatı gerçekleştirilir. Çocuk 8–12 yaşlarındayken diş eti bölgesindeki yarığı tedavi etmek için kemik grefti uygulanır.
12–15 yaşları arasında ortodonti tedavisi ile çene büyümesi izlenir. İzlem çene gelişimi tamamlanıncaya kadar sürer ve bu gelişim yaklaşık 21 yaşında sona erer.
Yardımcı Tedaviler
Dudak ve damak yarıkları bazı çocuklarda konuşma problemlerine yol açabilir. Damak onarımı bu riski belirgin biçimde azaltsa da, kimi olgularda konuşma terapisi gerekebilir.
Konuşma ve dil terapisti, çocuğun yaşı ilerledikçe ses ve dil gelişimini destekler. Ayrıca ilerleyen yaşlarda, burun hava akışını iyileştirmek ve görünümü düzeltmek amacıyla çeşitli estetik girişimler planlanabilir.
Uygun cerrahi ve başarılı bir konuşma terapisi sonrasında, dudak damak yarıklarının günlük yaşama etkisi büyük ölçüde azalır.
Tedavi süreci, ameliyat sonrası bakım ve diğer tüm detaylar için sorularınızı burada bulabilirsiniz.
Dudak onarımı ameliyatı yaklaşık 1.5-2 saat, damak onarımı 2-3 saat sürer. Çift taraflı yarıklarda veya kompleks vakalarda süre uzayabilir. Ameliyat genel anestezi altında yapılır ve bebeğiniz ameliyat sırasında hiçbir şey hissetmez.
Dudak ameliyatı sonrası genellikle 1 gece, damak ameliyatı sonrası 1-2 gece hastanede kalınır. Bu sürede bebeğinizin beslenmesi, ağrı kontrolü ve genel durumu yakından izlenir. Sorunsuz iyileşme durumunda taburcu olursunuz.
Dudak ve damak yarığı ameliyatının sonrasında gözle görülür bir yara izi oluşacaktır. Özellikle ameliyatın hemen ardından yara izinde renk değişimleri ve şişkinlik görülebilir. Fakat çocukken yapılan ameliyatlarda büyüdükçe yara izi daha az belirgin hale gelebilir. Ayrıca çeşitli yara izi tedavileri ile de yara izinin görünürlüğü azaltılabilir.
Dudak damak yarıklarının kendi kendilerini onarmaları mümkün değildir. Dokuların birleştirilmesi için mutlaka ameliyat gereklidir.
Dudak ve damak yarıkları bazı bireylerde konuşma bozukluklarına sebep olabilir. Ameliyat öncesinde konuşma bozukluğu yaşamayan kişilerde de ameliyat sonrası konuşma bozukluğu görülebilir. Dudak ve damak yarığı ameliyatı olmuş yaklaşık beş kişiden birinde konuşma problemleri görülmektedir. Fakat konuşma terapileri sayesinde bu sorunun önüne geçilebilir.
Tam yarıklar genellikle anne karnında doktor tarafından belirlenebilir. Fakat tam olmayan yarıklar emme refleksinde bozuklukla anlaşılabilir.
Dudak ve damak yarıkları kendiliğinden iyileşemez. Cerrahi bir girişim gereklidir.
Dudak yarığı doğuştan kaynaklanan bir problemdir. Doğuştan kaynaklanan rahatsızlıkların tedavi edilmesi gerekebilir. Dudak yıllıklarının oluşmasında bebeklerin problem yaşayabildiği pek çok alan vardır. Bebekler anne sütü emmekte zorluk çekebilirler. Bebeklerinin günlük yaşamlarında zorluk çekmemelerini isteyen ebeveynler gerekli tedavi yöntemlerinin uygulanmasını ister.
Yapılan her ameliyatın belirli risk faktörleri vardır. Risk faktörleri göz önünde bulundurularak tedavi yöntemlerini tercih etmek gerekir. Ameliyat bilgili hekimler tarafından gerçekleştirilirse olumlu sonuç verir. Doğru yöntemlerin kullanılmasıyla ameliyat başarılı geçer. Ameliyattan sonraki dönemde de hastanın doğru bir biçimde takibinin gerçekleştirilmesi gerekir. Yarık dudak ameliyatı esnasında fazla kanama, enfeksiyon gibi riskler vardır. Ameliyat ortamının steril olması enfeksiyon riskini azaltır.
Yapılan operasyonlarda kesi atılır. Atılan kesiklerden sonra dikiş işlemleri yapılır. Gelişen teknoloji ile birlikte dikiş atma hususlarında da iz miktarında azalmalar görmek mümkündür. Fakat izler tamamıyla kaybolmaz. Yarık dudak ameliyatı, yüz bölgesine uygulanır. Yüzün deri yapısı hassastır. Hassas cilt yapılarında ameliyat izleri görülebilir. Yarık dudağın onarılmasında çeşitli işlemler gerçekleştirildiği için hafif derece de olsa iz kalır. İz giderici kremlerin kullanılmasıyla izin görünürlüğünü azaltmak mümkün olur.
Damak yarığı hamileliğin 13. haftasında ultrasonografi aracılıyla anlaşılabilir. Fakat her yarık anne karnında belirlenemez.
Çok değerli anneler, babalar, aileler…
Üzerinde uzun süredir çalıştığım, benzerleri ülkemizde ve diğer ülkelerde de mevcut olan, aile rehberinin bu kısa şeklini, gerek yurtiçi gerek yurtdışı yirmi yılı bulan deneyimim ile harmanlayarak, sizlere önünüzdeki uzun yolda bir nebze olsun arkadaşlık eder, soru veya sorunlarınıza yanıt olur umudu ile hazırladım. Uğraş ve ilgi alanımda bana büyük motivasyon kaynağı olan siz ailelere ve onların çok değerli dudak-damak yarıklı bebeklerine/çocuklarına yardımcı olması dileği ile…
Prof. Dr. Hakan Ağır
