Dudak yarıkları hamileliğin dördüncü ve yedinci haftaları arasında oluşur. Hamilelikte bebek gelişirken vücut dokusu ve başın her iki tarafındaki özel hücreler yüzün merkezine doğru gelerek yüzü oluşturur. Bu birleşme ağız ve dudağı meydana getirir.
Dudakları oluşturan dokuların doğumdan önce tamamen birleşmemesi durumunda dudak yarığı meydana gelir.
Damak yarıkları ise hamileliğin altıncı ve dokuzuncu haftalarında meydana gelir. Ağız çatısını oluşturan dokuların tamamen birbirine katılmamasıyla gerçekleşir.
Bazı bebeklerde damağın hem önünde hem de arkasında açıklık oluşurken bazı bebeklerde sadece bir bölümde açıklık meydana gelir.
Doğuştan bir durum olduğu için doğum sonrasında tedavi edilmesi gerekir. Ancak dudak damak yarığı tedavisi uygun vakalarda yetişkinlerde de gerçekleştirilebilir.
Yetişkinlerde Dudak Damak Yarığı Tedavisi Nasıl Yapılır?
Doğumdan hemen sonra başlayan dudak damak yarığı tedavisi, hastanın durumuna bağlı olarak 20 yaşına dek sürebilir ve bu süreçte 5–6 farklı operasyon gerekebilir. Bu uzun sürecin nedeni, yüz iskeleti ve yumuşak dokuların gelişiminin tamamlanmasının beklenmesidir.
Yetişkinlerde yüz gelişimi tamamlandığı için bazı girişimler daha hızlı planlanabilir; ancak burunda zamanla artan deformasyonlar ve kıkırdağın elastikitesinin azalması nedeniyle burun düzeltmeleri çocukluk dönemine kıyasla daha zorlu olabilir.
Burun deliklerinde asimetri, havalanma farklılıkları, burun ucunun bir tarafa yatması veya kanat genişliklerinde eşitsizlik gibi sorunlar erişkinde daha belirgindir ve kapsamlı cerrahi planlama gerektirir.
Ameliyat sonrası bazı erişkin hastalarda konuşma bozukluklarının giderilmesi için konuşma terapisi de tedavi planına eklenebilir.
Dudak Damak Yarığı Nasıl Tedavi Edilir?
Erken dönemde tedavi planı; dudak ve damaktaki açıklıkların kapatılması, kasların fonksiyonel onarımı ve burun-dudak simetrisinin sağlanması üzerine kuruludur. Amaç, beslenme ve konuşma fonksiyonlarını korurken ileride ihtiyaç duyulabilecek ortodontik ve estetik işlemlere zemin hazırlamaktır.
Henüz gelişim çağı tamamlanmadığı için çocukluk döneminde yapılan bazı ameliyatlar teknik olarak daha kolay olabilir ve daha etkili sonuçlar verebilir. Bu, erişkin dönemde düzeltmelerin yapılamayacağı anlamına gelmez; yalnızca planlama ve iyileşme dinamikleri farklıdır.
Dudak Damak Yarığı Tedavisi Ne Zaman Yapılmalı?
Zamanlama konuşma üzerindeki etkiler nedeniyle kritiktir. Bebeklerde dudak onarımı ideal olarak ilk 3–6 ayda, damak onarımı ise konuşma başlangıcından önce, genellikle 6–12 ay arasında planlanır. Dudak yarıklarının en geç 1 yaşına kadar kapatılması, ileride gelişebilecek konuşma ve beslenme sorunlarını azaltır.
Üç yaş öncesi dönem genellikle hatırlanmadığından, tedavinin erken yapılması psikososyal travmanın da önüne geçmeye yardımcı olur.
Tedavi süreci, ameliyat sonrası bakım ve diğer tüm detaylar için sorularınızı burada bulabilirsiniz.
Dudak onarımı ameliyatı yaklaşık 1.5-2 saat, damak onarımı 2-3 saat sürer. Çift taraflı yarıklarda veya kompleks vakalarda süre uzayabilir. Ameliyat genel anestezi altında yapılır ve bebeğiniz ameliyat sırasında hiçbir şey hissetmez.
Dudak ameliyatı sonrası genellikle 1 gece, damak ameliyatı sonrası 1-2 gece hastanede kalınır. Bu sürede bebeğinizin beslenmesi, ağrı kontrolü ve genel durumu yakından izlenir. Sorunsuz iyileşme durumunda taburcu olursunuz.
Dudak ve damak yarığı ameliyatının sonrasında gözle görülür bir yara izi oluşacaktır. Özellikle ameliyatın hemen ardından yara izinde renk değişimleri ve şişkinlik görülebilir. Fakat çocukken yapılan ameliyatlarda büyüdükçe yara izi daha az belirgin hale gelebilir. Ayrıca çeşitli yara izi tedavileri ile de yara izinin görünürlüğü azaltılabilir.
Dudak damak yarıklarının kendi kendilerini onarmaları mümkün değildir. Dokuların birleştirilmesi için mutlaka ameliyat gereklidir.
Dudak ve damak yarıkları bazı bireylerde konuşma bozukluklarına sebep olabilir. Ameliyat öncesinde konuşma bozukluğu yaşamayan kişilerde de ameliyat sonrası konuşma bozukluğu görülebilir. Dudak ve damak yarığı ameliyatı olmuş yaklaşık beş kişiden birinde konuşma problemleri görülmektedir. Fakat konuşma terapileri sayesinde bu sorunun önüne geçilebilir.
Tam yarıklar genellikle anne karnında doktor tarafından belirlenebilir. Fakat tam olmayan yarıklar emme refleksinde bozuklukla anlaşılabilir.
Dudak ve damak yarıkları kendiliğinden iyileşemez. Cerrahi bir girişim gereklidir.
Dudak yarığı doğuştan kaynaklanan bir problemdir. Doğuştan kaynaklanan rahatsızlıkların tedavi edilmesi gerekebilir. Dudak yıllıklarının oluşmasında bebeklerin problem yaşayabildiği pek çok alan vardır. Bebekler anne sütü emmekte zorluk çekebilirler. Bebeklerinin günlük yaşamlarında zorluk çekmemelerini isteyen ebeveynler gerekli tedavi yöntemlerinin uygulanmasını ister.
Yapılan her ameliyatın belirli risk faktörleri vardır. Risk faktörleri göz önünde bulundurularak tedavi yöntemlerini tercih etmek gerekir. Ameliyat bilgili hekimler tarafından gerçekleştirilirse olumlu sonuç verir. Doğru yöntemlerin kullanılmasıyla ameliyat başarılı geçer. Ameliyattan sonraki dönemde de hastanın doğru bir biçimde takibinin gerçekleştirilmesi gerekir. Yarık dudak ameliyatı esnasında fazla kanama, enfeksiyon gibi riskler vardır. Ameliyat ortamının steril olması enfeksiyon riskini azaltır.
Yapılan operasyonlarda kesi atılır. Atılan kesiklerden sonra dikiş işlemleri yapılır. Gelişen teknoloji ile birlikte dikiş atma hususlarında da iz miktarında azalmalar görmek mümkündür. Fakat izler tamamıyla kaybolmaz. Yarık dudak ameliyatı, yüz bölgesine uygulanır. Yüzün deri yapısı hassastır. Hassas cilt yapılarında ameliyat izleri görülebilir. Yarık dudağın onarılmasında çeşitli işlemler gerçekleştirildiği için hafif derece de olsa iz kalır. İz giderici kremlerin kullanılmasıyla izin görünürlüğünü azaltmak mümkün olur.
Damak yarığı hamileliğin 13. haftasında ultrasonografi aracılıyla anlaşılabilir. Fakat her yarık anne karnında belirlenemez.
Çok değerli anneler, babalar, aileler…
Üzerinde uzun süredir çalıştığım, benzerleri ülkemizde ve diğer ülkelerde de mevcut olan, aile rehberinin bu kısa şeklini, gerek yurtiçi gerek yurtdışı yirmi yılı bulan deneyimim ile harmanlayarak, sizlere önünüzdeki uzun yolda bir nebze olsun arkadaşlık eder, soru veya sorunlarınıza yanıt olur umudu ile hazırladım. Uğraş ve ilgi alanımda bana büyük motivasyon kaynağı olan siz ailelere ve onların çok değerli dudak-damak yarıklı bebeklerine/çocuklarına yardımcı olması dileği ile…
Prof. Dr. Hakan Ağır
