Home Prof. Dr. Hakan Ağır (Page 7)

Yazar: Prof. Dr. Hakan Ağır

15Haz

Dudak damak yarığı, üst dudakta ya da damakta meydana gelen açıklıklardır. Henüz anne karındaki bebeğin gelişiminde meydana gelen yüzdeki şekil bozukluklarıdır. Bu yarıkların dudağın ya da damağın her iki tarafında meydana geldiği durumlara ise bilateral yani çift taraflı dudak damak yarığı adı verilmektedir. Tek taraflı ve çift damaklı yarıkların en büyük farklardan birisi orta kısımda kalan dudak ve diş etidir. Bu kısımlar diğer taraflardan tamamen ayrılabildiği gibi aynı zamanda parçalı olarak da ayrılabilmektedir. Dudak damak yarığı olan her 10 çocuktan birinde bu durum çift taraflı olarak gözlemlenmektedir.

Çift Taraflı Dudak Damak Yarığı Tedavisi

Çift taraflı dudak yarığı tedavisine 3 ile 6. aylar arasında başlanmaktadır. İlk ameliyatta dudağın bir tarafındaki yarık düzeltilmektedir. Bu ameliyattan 1 ay sonra ise ikinci bir ameliyat yapılmaktadır. Bu şekilde dudak normal haline döndürülebilmektedir. Ameliyatta yarığın her iki tarafına da kesikler açıklamaktadır. Bu kesikler ile oluşturulan flepler dikilerek normal bir dudak elde edilmektedir. Özellikle yarığın derin olduğu durumlarda ek burun ameliyatı da gerekebilmektedir. Bu ameliyat kombine bir şekilde gerçekleştirilmektedir. Ameliyat bebeğin hayat kalitesini, yemek yemesini, nefes almasını ve konuşmasını önemli ölçüde etkilemekte ve iyileştirmektedir. İlerleyen dönemlerde de ise ek bir ameliyata pek fazla gerek duyulmamaktadır.

Ameliyat Sonrası Ek Tedaviler

Dudak damak yarığı tedavileri sadece ameliyattan ibaret bir tedavi değildir. Bebeğin sağlıklı bir şekilde büyümesi için bir ekip tarafından düzenli olarak kontrol edilmesi gerekmektedir. Beslenme uzmanı ve konuşma terapisti ile bebeğin sağlıklı bir şekilde beslenmesi ve düzgün bir şekilde konuşması sağlanmaktadır. Kalıcı diş büyümesini ve üst çeneyi desteklemek için damak yarığı olan çocuklarda 8 yaşındayken bir ameliyat daha gerekebilmektedir. Damak yarığı olan çocukların yaklaşık olarak %20’sinin konuşmasının iyileşmesi için ameliyata ihtiyaç duyulmaktadır. Operasyonlar tamamlandıktan sonra görünüş olarak da önemli ölçüde iyileşme elde edilmektedir ve bu iyileşme zaman geçtikçe düzelmektedir. Ancak tamamen bir iyileşme ve izsiz bir görünüm büyük ölçüde mümkün olmamaktadır.

10Haz

Damak yarığı ameliyatı sonrasında en sık rastlanılan komplikasyonlardan biri de damakta açılma (oronasal fistül) meydana gelmesidir. Oronasal fistülün ana belirtileri arasında yemeğin geri akması ya da seste hipernazalite yer alır. Damak yarığı ameliyatı esnasında meydana gelen gerilim, vasküler kazalar ya da enfeksiyon, fistülün oluşumuna neden olabilmektedir. Açılma fistül, genellikle damağın ön bölümü olan sert kısmında ya da arka tarafa doğru sert bölümden yumuşak bölüme geçiş kısmında meydana gelir. Fistülün tedavisi, bulunduğu yere, büyüklüğe ve oluşum şekline göre farklılık gösterir. Fistül ameliyatı sonrasında tekrar fistül oluşum oranı, çeşitli faktörlere bağlı olarak değişiklik gösterir.

Vaskülarize Nedir?

Vaskülarizasyon, dokunun kan damarlarıyla zenginleştirilmesi sürecini ifade eder. Bu süreç, özellikle cerrahi müdahaleler ve doku onarımı sırasında hayati öneme sahiptir. Vaskülarize olmuş dokular, daha iyi kan dolaşımına sahip oldukları için oksijen ve besin maddelerinin taşınmasında daha etkilidirler. Bu, ameliyat sonrası iyileşme sürecini hızlandırır ve enfeksiyon riskini azaltır.

Fistül ameliyatları ve damak yarığı tedavisi gibi cerrahi işlemler sırasında, dokunun iyi vaskülarize olması, doku onarımının ve yenilenmesinin temelini oluşturur. İyi vaskülarize edilmiş dokular, cerrahi müdahalelerin başarısını artırır ve tekrarlayan komplikasyon riskini azaltır. Flep kullanımı, vaskülarizasyonun önemli bir yönüdür. Flepler, kendi kan dolaşımına sahip dokulardır ve ameliyat edilen bölgeye taşındığında, yeni yerlerinde de kan dolaşımını sürdürmeye devam ederler. Bu, ameliyat bölgesindeki iyileşmeyi destekler ve doku onarımını teşvik eder.

Fistül Ameliyatı

Damak yarığı ameliyatı sonrasında meydana gelen fistül, ameliyat ile kapatılabilir. Kapatma ameliyatı, ilk ameliyattan en az 6 ay sonra gerçekleştirilir. Tedavi için, fistülün büyüklüğü ve oluştuğu bölge kadar, etrafındaki yara dokusu da önemlidir. Fistül genelde iki katman ile kapatılır; her iki tabaka da iyi bir şekilde vaskülarize olmuş dokuya sahip olmalı ve dikiş ile gerilmemelidir. Bazı durumlarda bu kapatılma üç katman ile gerçekleştirilir. Bu gibi durumlarda orta katmanda kıkırdak, kemik ve hücresiz cilt dokusu gibi yapılar kullanılır. Bu dokulara flep adı verilir. Küçük fistüller tek bir flep ile kapatılırken, bazı durumlarda mukoperisteal flep ve hinge flep gibi iki farklı flep kullanılır.

Ameliyat Sonrasında Tekrar Fistül Meydana Gelir mi?

Ameliyat sonrasında fistül oluşum riski, çeşitli faktörlere göre değişiklik gösterir. Tek katmanlı kapatma sonrasında tekrar fistül görülme oranı yaklaşık %40 civarındadır. Bu nedenle tek katmanlı işlemler genellikle tercih edilmez. Sert damakta meydana gelen fistüllerin, damağın bu kısmının yeniden yapılmasıyla kapatıldığı durumlarda, tekrar fistül oluşum olasılığı %5 civarındadır. Sert damak ile yumuşak damağın geçiş bölgesinde meydana gelen fistüllerde ise tekrarlama riski neredeyse yoktur. Bunun en büyük nedenlerinden biri, burada meydana gelen açıklıkların ağız mukozası flepleri ile kapatılmasıdır.

 

5Haz

Annelerin korkularının aksine dudak damak yarığı olan bebeklerin emzirilmesi genellikle mümkündür. Bunun için özel beslenme ihtiyaçları duyulmaktadır ve bu konuda beslenme terapisti yardımcı olmaktadır. Emzirme dudak ya da damak yarığı bebekler için son derece önemlidir. Anne sütü yaygın kulak ve burun enfeksiyonlarını önlemektedir ve durumundan dolayı açıkta olan mukus membranlarının daha az rahatsız olmasına neden olur. Emzirme aynı zamanda gelecekte konuşmayı destekleyecek olan yüz kaslarının güçlenmesine de yardımcı olmaktadır. Her ne kadar emzirme konusunda bazı zorluklar meydana gelse de bu bebek için çok yararlıdır ve bu nedenle mutlaka denenmelidir.

Dudak Yarıklı Bebeklerde Emzirme

Dudak yarığı olan ancak damak yarığı meydana gelmemiş olan bebeklerde emzirme mümkündür. Ancak meme ucu ile dudak tam kapanmadığı için bazı zorluklar yaşanması doğaldır. Bu durum yarığın tipine ve büyüklüğüne göre değişiklik göstermektedir ancak çoğu zaman göğüs bu boşluğu kapatmaktadır. Hava ağıza girerken bazen ıslık benzeri bir ses çıkmaktadır. Bebeğin rahat bir şekilde süt emebilmesi için bu ses çıktığında pozisyonunun değiştirilmesi gerekmektedir. Meme ucunun bebeğin dilinin arkasında kalması gerekmektedir bu sayede bebekler memeyi ağızlarında daha rahat tutmaktadır. Hangi duruşun işe yaradığını anlamak biraz zaman alabilmektedir. Çeşitli masaj yöntemleri ya da göğüs pompası ile süt akışı her zaman sağlanabilmektedir ve bu sayede bebek kolay bir şekilde emzirilebilir.

Damak Yarıklı Bebeklerde Emzirme

Damak yarığının küçük ya da ince olduğu durumlarda emzirme mümkün olmaktadır. Damak yarığı olan bebeklerin emzirilmesinde beslenme terapistleri yardımcı olmaktadır. Emzirme esnasında memenin bebeğin sağlıklı damağının olduğu bölüme doğru tutulması gerekmektedir. Bu sayede bebekler dilleriyle meme ucunu kavrayabilmektedir. Damak ameliyatı doğumdan sonra 6-12 ay içerisinde yapılmaktadır. Bu süreçte emzirme mümkün olmasa bile bebeklerin miktarından bağımsız olarak mutlaka anne sütü tüketmeleri önemlidir. Anne sütü boğazda ve burunda bulunan hassas dokuları rahatsız etmez ve daha sonra meydana gelebilecek olan kulak iltihaplarının önlenmesine de yardımcı olmaktadır. Emzirilemeyen bebeklerde biberon ya da kaşıkla beslenme tavsiye edilmektedir.

1Haz

Dudak ve damak yarığı için tedavi süreci yarığın tipine ve yarattığı deformasyona göre değişiklik göstermektedir. Bu nedenle her hasta için tedavi süreci ve zamanlaması da değişmektedir. Her hastanın ihtiyacına göre şekillenen tedavi yönteminin başarısını belirleyen bazı genel noktalar bulunmaktadır. Dudak ve damak yarığı tedavisi ile meydana gelen deformasyon tamamen ortadan kalkmaktadır ancak tedavi süreci özellikle yarıkların aşırı olduğu durumlarda uzun sürebilmektedir. Sürecin başarılı olması için tedaviyi yöneten doktor ve ekibin söylediklerinin dikkatle yerine getirilmesi gerekmektedir. Aksi takdirde yapılmış olan iyileşme planı ilerlemesi gerektiği şekilde ilerleyemez ve çeşitli ek işlemler gerekebilmektedir.

Yarık Dudak Ameliyatı

Yarık dudak genellikle doğumdan sonra 3 – 6. aylar arasında tedavi edilmektedir. İlk birkaç ayda bebeğin beslenmesi ve kilo kazanımı yakından takip edilmektedir. Bu sayede yemek yerken nefes zorluğu çekip çekmediği anlaşılmaktadır. Bu dönemde ameliyat olabilmesi için bebeğin sağlıklı bir şekilde kilo kazanması gerekmektedir. Yarık dudak ameliyatı nispeten kolay bir ameliyattır. Operasyonda doktor dudağın yarık bölümünün her iki tarafından burun deliğine kadar kesi yapar ve daha sonra bölgedeki dokuyu kullanarak düzenleme yaptıktan sonra dudağın her iki tarafını birbirine dikerek dudağı kapatmaktadır. İzler yollar için yavaş yavaş silikleşir ancak genellikle tamamen kaybolmaz.

Yarık Damak Ameliyatı

Yarık damak ameliyatında hedef hastanın damağının tedavi edilerek normal bir şekilde gıda tüketebilmesini ve konuşabilmesini sağlamaktır. Yarık damak ameliyatı nispeten daha komplike bir ameliyattır ve çocuğun yaşı biraz daha ilerlediğinde yapıldığında en iyi sonuç elde edilir. Ancak bu ameliyatın konuşmanın ciddi bir şekilde gelişmesi olmadan yapılması gerekmektedir. Son yıllarda gelişen teknikler ile beraber ameliyatın zamanında yapılmasıyla operasyon sonrası fistül oluşma riski düşerken konuşma da ilerlemeler elde edilmektedir. Yarık damak ameliyatında genellikle damağın bir kısmı ağız, damak ve çenenin büyümesine yer bırakmak için açık olarak bırakılmaktadır. Dudak ve damak yarığı operasyonlarından sonra ise uzunca bir süre ameliyata ihtiyaç duyulmamaktadır.

20Şub

Dudak Damak Yarıklı bebeklerde ameliyatlar her bebeğe göre sayısal farklılık gösterebilir. Örneğin tek taraflı dudak damak yarıklı bir bebek yetişkin çağa dek ortalama 5-6 ameliyat geçirecektir. Yine sadece damak yarıklı veya sadece dudak yarıklı bir bebekte bu rakam ortalama 2’ dir. Çift taraflı yarıklarda ameliyat sayısı 1-2 daha fazla olabilmektedir. Her hasta için durum farklı olmakla beraber dudak yarıkları genellikle bebek yeterli kiloya eriştiğinde anestezi almasında engel hali yok ise 3-4 aylık iken kapatılır. Bu müdahale sırasında cerrahınız gerekli görürse burunda da düzeltmeyi hedefler. Bu düzeltmenin bebeğin çocuğun büyümesi ile bozulabileceği ve tekrar bir girişimin gerekli olabileceği akılda tutulmalıdır. Hedef en az sayıda ameliyatla en iyi sonucu alabilmektir. Bu uzun soluklu tedavinin bebek yetişkin çağa ulaşıncaya dek devam edeceği daima akılda tutulmalıdır.

Damak yarıkları ise yine hastanın gelişimine ve anestezi ve ameliyat sonrası risklere göre değişmekle beraber sıklıkla 6-9 ay arasında yapılır. Kimi durumlarda ameliyat 12. aya ertelenebilir. Nadir durumlarda ise ameliyat 15-18 aya dek ertelenebilir. Bunun sebebi her bebeğe göre farklılık gösterir.

17Şub

Damak yarıklı bebeklerde işitme sorunu nasıl çözülür?
Bu doğumsal anomalinin bir bebekte sadece dudak ya da sadece damak yarığı olabileceği gibi damak ve dudak yarıkları olarak birlikte görülme ihtimali de vardır. Damak ve/veya dudak yarıklarının olduğu durumlarda işitme kaybının görülme sıklığı bebeğin durumuna göre farklı oranlardadır.

%2 ila %24 aralığında değişen bu oran göz önünde bulundurulduğu zaman dudak ve/veya damak yarıklarının olduğu durumlarda işitme ile ilgili detaylı tetkik ve kontrollerin yapılması gerekir.

DUDAK VE/VEYA DAMAK YARIKLI BEBEKLERDE İŞİRME SORUNLARI

Bu doğumsal anomaliye sahip bebeklerde görülen işitme kayıpları genellikle östaki disfonkisyonuna bağlı olarak oluşur. Damak yarığı sebebiyle orta kulakta orta sıvı birikimi sebebiyle işitme sorunu ortaya çıkabilir.

Orta kulak fonksiyonlarına bağlı olarak ortaya çıkan ve iletim tip işitme kaybı olarak adlandırılan bu durum damak yarık tedavisi sonrasında %50’den fazla oranla iyileşir. Damak yarık tedavisi öncesinde kalıcı işitme kaybına engel olmak için orta kulakta drenaj sağlamak ve sıvı birikimini önlemek için grommet olarak adlandırılan kulak zarı tüplerinin yerleştirilmesi gerekebilir.

İletim tipi işitme bozukluğuna kıyasla çok daha nadir olarak görülen sensörinöral tip işitme kaybı için de tetkik yapılması gerekebilir. Bu tür bir işitme kaybında bebeklerde yüksek frekanslı seslerin duyulmamamasına bağlı olarak artikülasyon (sesletim) bozuklukları meydana gelebilir. İşitme kaybı ile ilgili hızlı hareket edilmez ve önlem alınmazsa uzun vadede bebeklerin dil gelişiminde sorunlar ortaya çıkabilir.

DUDAK DAMAK YARIKLI BEBEKLERDE DİL GELİŞİMİ

Çocuklar dil gelişimi için gerekli olan verileri erken dönemde toplamaya başlarlar. Dilin kurallarını, cümle kalıplarını ve kelimeleri erken dönemde öğrenemeyen çocuklarda konuşma bozuklukları ortaya çıkabilir.

Bu tür sorunların ortaya çıkmasını önlemek için dudak damak yarık sorununun yakından takip edilmesi, bebeğin doğru zamanda yapılacak operasyon için hazırlanması önemlidir.

Dudak damak yarıklı bebeklerde tedavilerin 1 yaşından önce tamamlanması konuşma için gerekli olan kasların iyileşmesi ve işlevselliğini kazanması için şarttır. Bu nedenle zaman kaybetmeden tedavinin planlanması hem çocuğun gelişimi hem de yaşam kalitesi açısından büyük önem taşır.

up-arrow-1