Çocukluk yaş grubunda kazalara bağlı en önemli ölüm nedenlerinden biri yanıklardır. Ülkemizde her yıl ortalama 6.500-7.000 çocuğun yanık nedeniyle hastanelere başvurduğu bilinmektedir. Çocuk yanıklarının en sık nedeni sıcak sıvı dökülmesi sonucu meydana gelmektedir. Bunu takiben diğer sık görülen nedenler alev ve elektrik yanıklarıdır. Kimyasal maddelerin dökülmesi ve yıldırım düşmesine bağlı yanıklar da çocuklarda görülebilen diğer yanık türlerindendir. Yanık vakaları bazen kaza sonucu olmakla birlikte, ihmalkârlık veya istismar durumları da bu vakalara neden olabilmektedir.

Isının derecesi, temas süresi, derinin kalınlığı ve yanık yapan nedenin ne olduğu yanık derinliğini belirler. Yanıklar genellikle üç ana gruba ayrılır:

• Birinci Derece (Yüzeysel) Yanıklar: Güneş yanıkları veya düşük sıcaklıktaki ısı yanıklarının sebep olduğu, sadece derinin epidermis tabakasını etkileyen yanıklardır. Yanığa bağlı deride renk değişiklikleri ve ağrı olur. Bu yanıklar genellikle 7-10 gün içinde iz bırakmadan iyileşir.
• İkinci Derece Yüzeysel Yanıklar: Epidermis ve derinin dermis tabakasının yüzeyel (papiller) kısmının yandığı yanıklardır. Yanık yeri su toplamış, kızarık renkte ve ödemlidir.
• İkinci Derece Derin Yanıklar: Epidermis ve dermis tabakalarının tamamının yandığı, yanık yerinin sulu ve ödemli olduğu yanıklardır.
• Üçüncü Derece Yanıklar: Derinin tamamının ve altındaki yağ dokusunun yandığı, his duyusunun tamamen kaybolduğu en derin yanık türüdür. Bazı durumlarda fasıya, kas ve kemik dokusu da etkilenebilir.

Yanık tedavisinde, yanık yüzey alanı ve derinliğine göre farklı yaklaşımlar gereklidir. On yaşın altındaki %10’dan fazla ve üstündeki %20’den fazla 2° yanıklar, %5’ten fazla olan 3° yanıklar, yüzde, ellerde, ayaklarda, genital ve perineal bölgelerde ve eklemlerin üzerindeki yanıklar, kimyasal yanıklar, önemli elektrik yanıkları ile yıldırım yanıkları ve inhalasyon yanıkları majör yanıklar olarak sınıflandırılır.

Yanık vücut yüzeyinin %10-20’sinden az olduğu, yanıcı madde ile temasın çok az olduğu ve yanıcı madde kimyasal bir ajan olmadığı durumlarda bu yanıklara minör yanıklar denir.

Majör yanıkların tedavisi mutlaka bir uzman tarafından yapılmalıdır. Günümüzde gelişmiş yara örtüleri kullanılarak, çocuğun acısını azaltmak amacıyla 4-5 günde bir kapalı pansumanlar yapılması daha uygun olabilmektedir. İkinci derece yüzeysel yanıklarda tedavi, steril serum fizyolojik ile yanık yarası temizlendikten sonra özel pansuman kapama materyalleri ile yapılır. Kapatılan yara örtüsünün türüne göre iki ile yedi gün arasında bir defa pansuman yapılır. Bu yanıklar genellikle 2 hafta içerisinde iz bırakmadan iyileşirler. Üçüncü derece yanıklar ise eskar eksizyonu ve greft operasyonları ile iyileşebilmektedir.

Dudak Şekilleri

Dudaklar, yüz ifademizin önemli bir parçasıdır ve her bireyin dudak şekli benzersizdir. Dudakların şekli ve boyutu, genetik faktörler, yaşam tarzı ve bazı çevresel faktörler tarafından etkilenir. Genel olarak, çeşitli dudak şekilleri tanımlanabilir ve her biri kendine has özelliklere sahiptir.

• Dolgun Dudaklar: Genellikle genetik olarak miras alınan bu dudak tipi, dolgun ve belirgin bir görünüme sahiptir. Dolgun dudaklar, yüz ifadesine canlılık ve genç bir görünüm katar.
• İnce Dudaklar: Dudakların üst ve alt kısımlarının daha az dolgun olduğu bir dudak tipidir. İnce dudaklar, sade ve zarif bir ifade yaratır.
• Kalp Şekilli Dudaklar: Üst dudağın ortasında belirgin bir “M” şekli olan ve alt dudağın dolgun olduğu dudak tipidir. Bu dudak şekli, genellikle dikkat çekici ve çekici olarak kabul edilir.
• Düz Dudaklar: Dudak kenarlarının düz bir çizgi oluşturduğu ve çok az eğimli olduğu dudak şeklidir. Bu dudak tipi, genellikle sakin ve dengeli bir ifade sunar.
• Yuvarlak Dudaklar: Hem üst hem de alt dudakların yuvarlak ve dolgun olduğu dudak tipidir. Bu dudaklar, genellikle neşeli ve enerjik bir ifade yaratır.
• Kemerli Dudaklar: Üst dudakta belirgin bir kemerle karakterize olan ve alt dudakla uyumlu bir şekilde dengelenen dudak tipidir. Bu dudak şekli, sofistike ve zarif bir görünüm sağlar.

Dudak Bakımı ve Estetiği

Dudaklar, çevresel etmenlere ve yaşlanma sürecine karşı hassastır. Güneşin zararlı UV ışınları, rüzgar ve soğuk hava gibi faktörler dudakların kurumasına ve çatlamasına neden olabilir. Etkili bir dudak bakımı rutini, düzenli nemlendirme ve koruma içermelidir. Ayrıca, dudak estetiği uygulamaları, dudakların şeklini ve dolgunluğunu artırmak için tercih edilebilir. Estetik işlemler arasında dolgu enjeksiyonları, lazer tedavileri ve bazen cerrahi müdahaleler bulunmaktadır. Ancak bu tür işlemler, deneyimli uzmanlar tarafından yapılmalıdır.

Dudak şeklinin kişisel ifade ve estetik üzerindeki etkisi, yüz güzelliğinin önemli bir yönünü oluşturur. Her dudak şeklinin kendine has güzellikleri vardır ve bu çeşitlilik, her bireyin yüzünü benzersiz kılar.

Burundaki şekil bozuklukları, genel itibarı ile sonradan ve travmalara bağlı oluşabilse de, doğumsal olarak da ortaya çıkabilir. Şekil bozukluğu, bazı durumlarda yalnızca görsel açıdan rahatsızlık vermesi sebebiyle düzeltilirken çoğu kişide başka ciddi problemlere yol açabilir. Uyku kalitesinde düşüş yaşamak, horlamak, sürekli uyanmak ve konuşurken hırıltılar çıkarmanın yanında, baş ağrısı, yüzde basınç hissi, tekrarlayan burun kanaması, sinüzit ve orta kulak iltihapları da görülebilen problemlerdendir. Bu gibi durumlarda, özellikle de bebeklerde gelişimi olumsuz etkileyebilecek asimetrik problemler, nazoplasti ve rinoplasti gibi isimlerle de adlandırılan burun estetiği ile düzeltilmelidir.

Çoğunlukla genel anestezi altında yapılan burun düzeltme operasyonlarının yanında, küçük dokunuşlar gerektiren durumlarda uygulanan basit rinoplastide ise lokal anestezi tercih edilebilir. Ortalama 2 saat süren ameliyat, hazırlık ve müşahede süreleri ile 1 gününüzü alabilir. Daha önce operasyon geçiren hastalara uygulanan açık rinoplastide cerrahın görüş açısının daha genişken, iyileşme süreci daha uzundur ve ödem, morluk gibi sorunlar daha büyük boyutludur. Küçük boyuttaki şekil bozukluklarının düzeltilmesinde tercih edilen kapalı rinoplastide ise iyileşme süresi daha kısadır ve operasyon sonrasında burunda dikiş izi kalmaz.

Dudak yarığı kapatımı öncesi ortodontik uygulamalar
Ameliyat öncesi doğum sonrası uygulamalardan birisi de cerrahi öncesi ortodontik uygulamalardır. Beslenme desteği amaçlı olabileceği gibi dudak yarığı kapatılıncaya dek yarık genişliğini ve seviye farkını gidermek yarık taraf burunda asimetriyi düzelmek böylece cerrahın işini kolaylaştırmak ve başarılı sonuçlar almayı hedefler. Nazoalveolar şekillendirme –burun-dişeti-damak şekillendirme- için doğumdan sonraki tercihan ilk haftada veya en geç 2 hafta içerisinde ortodontist bebeğinizi görerek damak dudak ölçülerini alarak plastik aygıtı yapar ve uygulamaya geçer. Bu uygulama ameliyata dek haftalık kontrollerle devam eder. Bu konudaki kararı cerrahınız ve ortodontistiniz beraber verecektir. Kullanılan bu aygıta ait kullanım temizlik kurallarını tavsiyelerini ortodontistinizden öğrenebilirsiniz. Bebekler bu aygıtlara kısa sürede alışırlar.Dudak yarığı ameliyatı sonrası ise bu aygıtın görevi sona erer.

Ortodontik Uygulamalar
Ortodontik tedavi-dişlerin şeklini-pozisyonunu düzeltmek: Dudak ve veya Damak Yarıklı çocukların büyük bir çoğunluğu bir şekilde ortodontik tedavi ihtiyacı duyacaklardır. Ortodonti çene kemiklerinin büyümesi ve gelişmesi, dişlerin düzgün sıralanması ve dişlerin birbiri ile temasının istenildiği gibi olması ile ilgilenen diş hekimliği uzmanlık alanıdır. Tedavilerin sıklığı ve zamanlamaları mutlaka öğrenilmelidir. Tedavinin başarılı olduğunu nasıl kesinleştireceğinizi sormalısınız. Ne tür sonuçlar alınabilir öğrenilmelidir. Ortodontik tedavi SGK kapsamında yer alır ancak uzun bekleme listeleri akılda tutulmalıdır. DDY çocuklardaki ortodontik tedavi diğer çocuklarda olduğu gibi 2 yıl gibi bir sürede tamamlanır. En iyi sonucu almaya destek olmak için ortodontistlerin önerilerini mutlaka dinleyin ve uyun uygulayın örneğin lastikleri takın. Çocuğunuzun dişlerine bakmasını sağlayın ve braketleri koruyun. İstenilen sonuca ulaşıldığında bunu koruyabilmek için koruyucu tutucu teller uzun bir süre uygulanacaktır.

Ağız ve diş bakımı
DDY lı bebeğinizi diş çürüklerinden ve dişeti sorunlarından uzak tutmak bir kat daha önemlidir. DDYlı bebekte zaten olumsuz etkilenmiş olan diş yapıları iyi korunmalıdır bu özellikle ileride yapılacak diş çene düzeltme tedavileri için önemli bir temel oluşturur. Bunun için pedodontisiniz veya diş hekiminizle konuşurken diş temizliği, diş muayene sıklığı, diş sorunları çeşitleri ve bebeğinizin diyeti ile ilgili noktaları öğrenin. Süt dişleri bebek dişleri DDY bebeklerde karışık ve düzensiz olabilir bu yetişkin veya kalıcı dişleri çok etkilemez. Evdeki iyi bakım çoğu zaman yeterlidir. Diş hekimi, ortodontist ve cerrahınızın el birliği ile çocuğunuzun dişleri ileride çok iyi olabilir. Günümüz teknikleri ile çok başarılı sonuçlar almak mümkündür. Çocuğunuzun ilk dişleri 4-14 ay arasında çıkacaktır. Ortalama 3 yaşında tüm süt dişleri vardır. Yarığa yakın alanda dişlerin yapısında sayısında farklılık olabilir. Özellikle yarığa yakın alanda enamel dış kaplama yani minesi etkilenebilir. Dişlerdeki bu sorunlar temizliğini de olumsuz etkileyecektir. Çocuklarınızın dişlerini günde en az iki kez fırçalaması diş çürüklerini azaltmak için şekerli ve karbonhidratlı abur cuburdan uzak durması veya en az düzeyde alması gerekir. Bu arada dişlerin florür ihtiyacı su veya diğer desteklerle karşılanmalıdır. Fluoride 6 ay dan 8 yaşa dek özellikle daha büyük önem kazanır. Damak yarıklı çocuklarda bu noktaya da önem vermelidir. Dişetinde yarığı olan çocuklarda dişlerde düzelme sağlamadan önce yarığı kapatma planlanır. 1. Aşamada yarık kenarları düzgün bir hatta getirilir. Bunun için braketler kullanılır. Bu 1. Aşamadır daha sonra yarığa kemik transferi yapılır. Sıklıkla 8-12 yaşlarında yapılır. Dudak ve burunda da minör düzeltmeler aynı seansta yapılabilir. Kemik kalça kemiğinden alınır ve yarık içine doldurularak sağlam kemik köprü elde edilir. İkinci aşama kemik tuttuktan sonra dişlerin düzeltilmesi için ergenlik döneminde uygulanır. Damak yarıklı çocuklara özgü üst çene kemiği öne ve aşağı doğru yeterince büyüyemez ve bu da az ısırma under bite a sebep olur. Düzeltmek için 3. Aşama bir ortodonti tedavisi kızlarda 13-15 erkeklerde 16-18 yaşlarında uygulanır. Yetersiz kalınması halinde ortognatik cerrahi yani çene cerrahisi ile çene(ler) kırılarak istenen ısırım ve görüntü sağlanmış olur.