Damak yarığı olan bebeklerde konuşma ve beslenme güçlükleri görülebilir. Ameliyat sonrasında beslenme sorunları genellikle bebeğin biberona veya kaşığa yeniden alışmasıyla azalır. Konuşma için ise operasyonun doğru zamanda ve uygun teknikle yapılması kritik önemdedir. Yarık doğru kapatılmadığında ve kaslar uygun şekilde onarılmadığında, iki yaş civarında belirgin konuşma sorunları ortaya çıkabilir.
Damak Yarıklı Bebeklerin Tedavisi ve Konuşma Süreci
Damak onarımı sonrasında birçok çocukta konuşma normal ya da normale çok yakındır. Amaç; ağız tavanındaki açıklığı kapatmak, yumuşak damaktaki kasları düzenlemek ve konuşma sırasında boğazın arka/yan duvarlarına etkili şekilde kapanma (velofarengeal kapanma) sağlayacak kas uzatımını gerçekleştirmektir. Zamanında ve uygun teknikle yapılan ameliyat, konuşma gelişimini belirgin şekilde destekler.
Cerrahi başarılı olsa dahi, damak yarığı nedeniyle ameliyat olmuş çocukların yaklaşık dörtte birinde iki yaşından sonra derecesi değişebilen konuşma bozuklukları izlenebilir. Hafif olgularda aile ve yakın çevre çocuğu büyük ölçüde anlayabilirken, ileri olgularda anlaşılabilirlik düşer. Bu durumda konuşma ve dil terapisi ilk basamaktır; ancak bazı ileri vakalarda ek cerrahi değerlendirme gerekebilir. Okul çağına gelindiğinde öğretmen ve akran iletişiminin rahat olması hedeflenir.
Bebekler Ne Zaman Konuşur?
Konuşma gelişimi bireyseldir. Genellikle 6–9 ayda heceleme ve basit sesler, 12 ay civarında ilk kelimeler görülür; 18–24 ay arasında kelime dağarcığı hızla artar. Damak yarığı olan bebeklerde bu süreç, zamanında cerrahi ve erken konuşma terapisiyle desteklenmelidir.
Damak Yarıklı Bebeklerle İlgili Sıkça Sorulan Sorular
- Damak yarığı nedir?
Doğumdan itibaren damağın (ağzın üst kısmı) bir veya birden fazla bölümünde açıklık bulunmasıdır. - Neden oluşur?
Genetik yatkınlık ve çevresel etkenlerin birleşimi, gebeliğin erken dönemlerinde kapanma kusuruna yol açabilir. - Tedavi ne zaman yapılmalıdır?
Çocuğun genel durumuna göre genellikle ilk 12–18 ay içinde planlanır; merkez protokollerine göre zamanlama farklılaşabilir. - Ameliyat sonrası iyileşme ne kadar sürer?
Bireysel değişkenlik gösterir; çoğu çocukta birkaç hafta içinde belirgin toparlanma olur, tam skar olgunlaşması aylar alabilir. - Nasıl beslenmelidir?
Özel biberonlar ve uygun pozisyonlama ile beslenme sağlanabilir; amaç sıvının buruna kaçmasını azaltmak ve güvenli yutmayı desteklemektir. - Konuşma gelişimi nasıl desteklenir?
Erken konuşma-dil terapisi, ev egzersizleri ve düzenli takip önemlidir. İşitme değerlendirmeleri de aksatılmamalıdır. - En yaygın konuşma sorunları nelerdir?
Burundan gelen ses (hipernazalite), anlaşılabilirlikte azalma ve bazı sesleri çıkarırken zorlanma. - Konuşma terapisi ne zaman başlamalı?
Çocuk konuşmaya başlar başlamaz veya gecikme belirtileri fark edildiğinde gecikmeden başlanmalıdır. - Ameliyat sonrası herkes için terapi gerekli midir?
Genellikle önerilir; ihtiyacın süresi ve yoğunluğu çocuğun değerlendirmesine göre belirlenir. - Ebeveynler nasıl destek olabilir?
Düzenli randevulara devam etmek, ev egzersizlerini uygulamak, sabırlı ve teşvik edici bir iletişim kurmak temel yaklaşımlardır.
Kaynaklar
Tedavi süreci, ameliyat sonrası bakım ve diğer tüm detaylar için sorularınızı burada bulabilirsiniz.
Dudak onarımı ameliyatı yaklaşık 1.5-2 saat, damak onarımı 2-3 saat sürer. Çift taraflı yarıklarda veya kompleks vakalarda süre uzayabilir. Ameliyat genel anestezi altında yapılır ve bebeğiniz ameliyat sırasında hiçbir şey hissetmez.
Dudak ameliyatı sonrası genellikle 1 gece, damak ameliyatı sonrası 1-2 gece hastanede kalınır. Bu sürede bebeğinizin beslenmesi, ağrı kontrolü ve genel durumu yakından izlenir. Sorunsuz iyileşme durumunda taburcu olursunuz.
Dudak ve damak yarığı ameliyatının sonrasında gözle görülür bir yara izi oluşacaktır. Özellikle ameliyatın hemen ardından yara izinde renk değişimleri ve şişkinlik görülebilir. Fakat çocukken yapılan ameliyatlarda büyüdükçe yara izi daha az belirgin hale gelebilir. Ayrıca çeşitli yara izi tedavileri ile de yara izinin görünürlüğü azaltılabilir.
Dudak damak yarıklarının kendi kendilerini onarmaları mümkün değildir. Dokuların birleştirilmesi için mutlaka ameliyat gereklidir.
Dudak ve damak yarıkları bazı bireylerde konuşma bozukluklarına sebep olabilir. Ameliyat öncesinde konuşma bozukluğu yaşamayan kişilerde de ameliyat sonrası konuşma bozukluğu görülebilir. Dudak ve damak yarığı ameliyatı olmuş yaklaşık beş kişiden birinde konuşma problemleri görülmektedir. Fakat konuşma terapileri sayesinde bu sorunun önüne geçilebilir.
Tam yarıklar genellikle anne karnında doktor tarafından belirlenebilir. Fakat tam olmayan yarıklar emme refleksinde bozuklukla anlaşılabilir.
Dudak ve damak yarıkları kendiliğinden iyileşemez. Cerrahi bir girişim gereklidir.
Dudak yarığı doğuştan kaynaklanan bir problemdir. Doğuştan kaynaklanan rahatsızlıkların tedavi edilmesi gerekebilir. Dudak yıllıklarının oluşmasında bebeklerin problem yaşayabildiği pek çok alan vardır. Bebekler anne sütü emmekte zorluk çekebilirler. Bebeklerinin günlük yaşamlarında zorluk çekmemelerini isteyen ebeveynler gerekli tedavi yöntemlerinin uygulanmasını ister.
Yapılan her ameliyatın belirli risk faktörleri vardır. Risk faktörleri göz önünde bulundurularak tedavi yöntemlerini tercih etmek gerekir. Ameliyat bilgili hekimler tarafından gerçekleştirilirse olumlu sonuç verir. Doğru yöntemlerin kullanılmasıyla ameliyat başarılı geçer. Ameliyattan sonraki dönemde de hastanın doğru bir biçimde takibinin gerçekleştirilmesi gerekir. Yarık dudak ameliyatı esnasında fazla kanama, enfeksiyon gibi riskler vardır. Ameliyat ortamının steril olması enfeksiyon riskini azaltır.
Yapılan operasyonlarda kesi atılır. Atılan kesiklerden sonra dikiş işlemleri yapılır. Gelişen teknoloji ile birlikte dikiş atma hususlarında da iz miktarında azalmalar görmek mümkündür. Fakat izler tamamıyla kaybolmaz. Yarık dudak ameliyatı, yüz bölgesine uygulanır. Yüzün deri yapısı hassastır. Hassas cilt yapılarında ameliyat izleri görülebilir. Yarık dudağın onarılmasında çeşitli işlemler gerçekleştirildiği için hafif derece de olsa iz kalır. İz giderici kremlerin kullanılmasıyla izin görünürlüğünü azaltmak mümkün olur.
Damak yarığı hamileliğin 13. haftasında ultrasonografi aracılıyla anlaşılabilir. Fakat her yarık anne karnında belirlenemez.
Çok değerli anneler, babalar, aileler…
Üzerinde uzun süredir çalıştığım, benzerleri ülkemizde ve diğer ülkelerde de mevcut olan, aile rehberinin bu kısa şeklini, gerek yurtiçi gerek yurtdışı yirmi yılı bulan deneyimim ile harmanlayarak, sizlere önünüzdeki uzun yolda bir nebze olsun arkadaşlık eder, soru veya sorunlarınıza yanıt olur umudu ile hazırladım. Uğraş ve ilgi alanımda bana büyük motivasyon kaynağı olan siz ailelere ve onların çok değerli dudak-damak yarıklı bebeklerine/çocuklarına yardımcı olması dileği ile…
Prof. Dr. Hakan Ağır
